Yüklemin Yerine Göre Cümleler (Kurallı-Devrik-Eksiltili)

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Hangi cümlelerin kurallı, hangilerinin devrik olduğunu karıştırıyorum. Eksiltili cümleleri tespit etmekte de güçlük çekiyorum.

Answer 1

📚 Yüklemin Yerine Göre Cümleler

Cümlede yüklemin bulunduğu yere göre cümleler dört gruba ayrılır. Bu gruplar, cümlenin anlamını ve vurgusunu doğrudan etkiler.

🎯 1. Kurallı (Düz) Cümle

Yüklemi sonda olan cümlelere kurallı cümle denir. Türkçenin temel cümle yapısı özne + tümleç + yüklem şeklinde olduğu için bu tür cümleler en yaygın kullanılanlardır.

• ✅ Örnek: "Ayşe, dün akşam kitap okudu."
• ✅ Örnek: "Yağmur, bütün gece aralıksız yağdı."

Bu cümlelerde vurgu genellikle yüklemden bir önceki ögededir. İlk örnekte "kitap", ikinci örnekte "aralıksız" sözcükleri vurguludur.

🔄 2. Devrik Cümle

Yüklemi sonda olmayan cümlelere devrik cümle denir. Yüklem cümlenin başında veya ortasında bulunabilir. Bu tür cümleler daha çok şiir dilinde, günlük konuşmalarda ve vurguyu artırmak için kullanılır.

• ✅ Örnek: "Geldi misafirler dün akşam."
• ✅ Örnek: "Okuyorum her gece bir bölüm."

Devrik cümlelerde asıl vurgu yüklem üzerindedir. Bu, duygu ve heyecanı daha güçlü bir şekilde ifade etmeyi sağlar.

⏩ 3. Eksiltili Cümle

Yüklemi söylenmemiş olan, ancak cümlenin anlamından çıkarılabilen cümlelere eksiltili cümle denir. Bu cümlelerde yüklem düşmüştür, yani yazılı veya sözlü olarak belirtilmemiştir.

• ✅ Örnek: "Senin için en güzel hediye? (seçtim/nedir?)"
• ✅ Örnek: "Odası tertemiz, her şey yerli yerinde. (duruyordu)"
• ✅ Örnek: "Sana bir önerim var. (dinler misin?)"

Eksiltili cümleler, konuşma dilinde sıkça karşımıza çıkar ve anlatımı daha kısa ve etkili kılar.

🛑 4. Ara Söz İçeren Cümle

Bu tür cümlelerde, cümlenin akışı bir açıklama veya vurgu eklemek için ara sözle kesilir. Ara söz, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında bulunur. Yüklem genellikle cümlenin sonundadır, ancak ara söz yüzünden yüklemin yeri değişmiş gibi görünebilir.

• ✅ Örnek: "Bu evi, çocukluğumun geçtiği yeri, asla satmayacağım."
• ✅ Örnek: "Sınav sonucunu -eminim çok iyidir- yarın öğreneceğiz."

Bu cümleler teknik olarak kurallı cümle sayılır, çünkü ara söz ana cümle yapısının dışında bir açıklamadır.

💡 Özet Tablosu

• ➡️ Kurallı Cümle: Yüklem sonda. (Örnek: "Kuşlar gökyüzünde süzülüyor.")
• ➡️ Devrik Cümle: Yüklem başta veya ortada. (Örnek: "Süzülüyor kuşlar gökyüzünde.")
• ➡️ Eksiltili Cümle: Yüklem yok, anlaşılıyor. (Örnek: "Senin için en güzel hediye?")
• ➡️ Ara Sözlü Cümle: Yüklem sonda, açıklama arada. (Örnek: "Bu şehri, doğduğum yeri, çok özledim.")