Teknolojinin hayatımızdaki yeri genişledikçe, siber tehditler de çeşitleniyor. "Zararlı yazılım" veya İngilizce adıyla "malware", kullanıcının izni olmadan cihazına bulaşan, sisteme veya kullanıcıya zarar vermeyi amaçlayan her türlü yazılımı ifade eder. Bu yazıda, en yaygın zararlı yazılım türlerini, nasıl çalıştıklarını ve onlardan nasıl korunabileceğimizi inceleyeceğiz.
Zararlı yazılım (Malware), "malicious software" ifadesinin kısaltmasıdır. Temel amacı, bulaştığı bilgisayar, akıllı telefon, tablet veya ağ sistemlerinde; veri çalmak, şifreleme yapmak, sistemi bozmak veya kontrolü ele almak gibi kötü niyetli eylemleri gerçekleştirmektir. Kullanıcının farkında olmadan, bir e-posta ekinden, güvenilir olmayan bir web sitesinden veya sahte bir uygulamadan yayılabilir.
Adını biyolojik virüslerden alır. Temel özelliği, kendini temiz bir dosyaya (örneğin bir .exe veya .doc dosyasına) bulaştırarak yayılmasıdır. Kullanıcı bu dosyayı çalıştırdığında virüs aktif hale gelir, dosyaları silebilir, bozabilir veya yayılmaya devam eder.
Virüslerden farklı olarak, kendilerini çoğaltmak için bir ana dosyaya ihtiyaç duymazlar. Ağ bağlantıları (e-posta, mesajlaşma uygulamaları, ağ paylaşımları) üzerinden otomatik olarak yayılırlar. Hızla yayılarak ağ trafiğini yavaşlatabilir ve sistem kaynaklarını tüketebilirler.
Adını meşhur Truva Atı efsanesinden alır. Kendilerini kullanışlı ve masum bir program (oyun, yardımcı yazılım, crack) gibi gizlerler. Kurulduklarında arka planda kapıyı açarak siber suçlulara sisteminize uzaktan erişim imkanı tanır, şifreleri çalabilir veya başka zararlı yazılımlar yükleyebilirler.
Son yılların en korkulan tehditlerinden biridir. Sisteme bulaştıktan sonra kullanıcının dosyalarını şifreler ve bu dosyaların kilidini açmak için fidye (genellikle kripto para ile) talep eder. Ödeme garantisi olmadığı gibi, ödense bile dosyalar geri verilmeyebilir.
Adından da anlaşılacağı gibi, kullanıcıyı gizlice gözetlemek için tasarlanmıştır. Klavyede yazılanları kaydedebilir (keylogger), tarayıcı geçmişini, şifreleri, kredi kartı bilgilerini çalabilir ve bu verileri üçüncü taraflara gönderebilir.
Bir bilgisayarı uzaktan kontrol edilebilen bir "zombi"ye dönüştüren yazılımlardır. Binlerce bot bir araya gelerek bir "botnet" (bot ağı) oluşturur. Bu ağ, sahibi tarafından toplu halde spam göndermek, sahte tıklama üretmek veya büyük çaplı DDoS saldırıları düzenlemek için kullanılır.
Kullanıcıya istenmeyen ve genellikle agresif reklamlar gösteren yazılımlardır. Tarayıcınızın anasayfasını değiştirebilir, arama sonuçlarınızı manipüle edebilir. Genellikle diğer zararlı yazılımlara kıyasla daha az tehlikeli görünse de, sistem performansını düşürür ve casus yazılım barındırabilir.
Zararlı yazılımlar, siber dünyanın ne yazık ki gerçeği. Ancak farkındalık ve düzenli dijital hijyen alışkanlıkları, bu tehditlerin büyük çoğunluğundan korunmamızı sağlayabilir. Unutmayın, en güvenlik duvarı ve antivirüs yazılımı, dikkatli ve bilinçli bir kullanıcının yerini tutamaz. Güvende kalmak için şüpheci olun ve güvenlik önlemlerinizi asla ertelemeyin.
