Soru:
Bir insanda, bir çift alel tarafından kontrol edilen bir özellik için aşağıdaki soy ağacı verilmiştir. (Daireler dişi, kareler erkek bireyleri; taralı bireyler çekinik fenotipteki bireyleri temsil etmektedir.)
Soy Ağacı:
I. Kuşak: Taralı olmayan dişi (1) ve taralı erkek (2) çiftleşiyor.
II. Kuşak: 3 numaralı (taralı dişi), 4 numaralı (taralı olmayan erkek), 5 numaralı (taralı olmayan dişi) bireyler doğuyor.
III. Kuşak: 4 numaralı birey, taralı olmayan bir dişi (6) ile çiftleşiyor ve 7 numaralı (taralı) bir erkek çocukları oluyor.
Buna göre, 5 numaralı bireyin genotipi nedir? (Çekinik alel: a, Baskın alel: A)
Çözüm:
💡 Soy ağacı sorularını çözerken, bilinen genotipleri belirleyip çaprazlamaları geriye doğru takip etmek en iyi yöntemdir.
- ➡️ 1. Adım: Çekinik fenotipteki (taralı) bireylerin genotipi kesinlikle aa'dır. Buna göre:
- I. Kuşak: Birey 2 (taralı erkek) → aa
- II. Kuşak: Birey 3 (taralı dişi) → aa
- III. Kuşak: Birey 7 (taralı erkek) → aa
- ➡️ 2. Adım: Birey 7'nin (aa) genotipini analiz edelim. Birey 7, birey 4 ve birey 6'nın çocuğudur. Bir çocuk çekinik (aa) fenotipteyse, her iki ebeveynden de birer a aleli almak zorundadır. Bu durumda:
- Birey 4 (taralı olmayan erkek) → Genotipi Aa olmalıdır. Çünkü çocuğuna a alelini vermiştir ve kendisi taralı olmadığı (baskın fenotipte olduğu) için diğer aleli A'dır.
- Birey 6 (taralı olmayan dişi) → Genotipi Aa olmalıdır. Aynı mantıkla, çocuğuna a alelini vermiştir.
- ➡️ 3. Adım: Şimdi I. Kuşağa geri dönelim. Birey 1 (taralı olmayan dişi) ve Birey 2 (aa) çiftleşmiş ve Birey 4 (Aa) doğmuştur. Birey 4 (Aa), babası Birey 2'den (aa) kesinlikle bir a aleli almıştır. Öyleyse, A alelini annesi Birey 1'den almıştır. Bu, Birey 1'in genotipinin en az bir A aleli içerdiğini gösterir. Ancak aynı ebeveynlerden Birey 3 (aa) de doğmuştur. Birey 3 (aa), hem babasından hem de annesinden birer a aleli almak zorundadır. Bu durum Birey 1'in genotipinin Aa olduğunu kanıtlar.
- ➡️ 4. Adım: Şimdi 5 numaralı bireyin genotipini bulalım. 5 numaralı birey, Birey 1 (Aa) ve Birey 2 (aa)'nin kızıdır ve taralı DEĞİLDİR (baskın fenotiptedir). Ebeveynleri Aa x aa şeklinde çaprazlanırsa, oluşabilecek genotipler ve fenotipler şunlardır:
- %50 Aa (Baskın fenotip - Taralı değil)
- %50 aa (Çekinik fenotip - Taralı)
✅ Sonuç: 5 numaralı birey taralı olmadığına (baskın fenotipe sahip olduğuna) göre, genotipi Aa olmalıdır. AA olamaz çünkü annesi Aa, babası aa'dir ve annesinden A, babasından a alma ihtimali vardır, ancak annesinden a, babasından a alma ihtimali de vardır (ki bu durumda kardeşi Birey 3 gibi aa olurdu). Fenotipi baskın olduğu için genotipi kesinlikle Aa'dir.
