Soru:
Ksilemde suyun yapraklara kadar yukarı taşınmasını sağlayan üç temel fiziksel kuvveti yazınız ve kısaca açıklayınız.
Çözüm:
💡 Suyun yerçekimine karşı onlarca metre yükseğe çıkabilmesi birkaç fiziksel kuvvetin birleşik etkisiyle mümkündür.
- ➡️ Kök Basıncı: Kök hücrelerindeki iyon konsantrasyonunun yüksek olması, suyun osmotik olarak kök hücrelerine girmesini ve ksileme doğru bir itme kuvveti (basınç) oluşturmasını sağlar. Bu, özellikle küçük bitkilerde ve gece etkilidir.
- ➡️ Kılcallık (Kapilarite): Ksilemi oluşturan trake ve trakeitler çok ince tüpler gibidir. Suyun bu dar borularda adezyon (su ve boru çeperi arasındaki çekim) ve kohezyon (su molekülleri arasındaki çekim) kuvvetleri sayesinde yükselmesidir.
- ➡️ Terleme-Kohezyon Teorisi: En önemli kuvvettir. Yapraklardaki stomalardan suyun buhar halinde çıkması (terleme), yaprak ksileminde bir emme kuvveti (tansiyon) oluşturur. Su molekülleri birbirine sıkıca bağlı olduğu (kohezyon) için bu emme kuvveti, su sütununu aşağıdan yukarıya doğru kesintisiz bir şekilde çeker.
✅ Bu üç kuvvet birlikte çalışarak suyun yukarı taşınmasını sağlar. En baskın mekanizma Terleme-Kohezyon Teorisi'dir.
