Soru:
Osmanlıcılık fikri, 19. yüzyılın sonlarına doğru neden etkisini yitirmeye başlamıştır? Bu fikrin başarısızlığa uğramasının iki temel nedenini, somut tarihsel olaylarla ilişkilendirerek açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bir fikrin başarısız olmasının ardında, onu çürüten somut gerçekler vardır. Osmanlıcılık için bu gerçekler, milliyetçilik dalgası ve dış politikanın acımasız yüzüdür.
- ➡️ Birinci Neden - Milliyetçilik Dalgasının Gücü: Osmanlıcılık, imparatorluk içindeki halkların "Osmanlı" kimliği altında birleşeceğini varsayıyordu. Ancak Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik fikri çok daha güçlü çıktı.
Somut Olay: 1875-1876 yıllarında Hersek, Bosna ve Bulgaristan'da çıkan büyük isyanlar, gayrimüslim tebaanın artık "eşit vatandaşlık" fikrinden çok, kendi ulusal devletlerini kurma hayali peşinde olduğunu gösterdi. Bu isyanlar, Osmanlıcılık fikrinin toplumsal tabanının ne kadar zayıf olduğunu ortaya koydu.
- ➡️ İkinci Neden - Dış Politikadaki Hayal Kırıklığı: Osmanlıcılık, Avrupalı devletlerin iç işlerimize müdahalesini engelleyecek ve toprak bütünlüğümüzü koruyacak bir araç olarak da düşünülmüştü.
Somut Olay: 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) ve sonunda imzalanan Ayastefanos (Yeşilköy) ve Berlin Antlaşmaları bu hayali tamamen yıktı. Bu antlaşmalarla Sırbistan, Karadağ ve Romanya'nın bağımsızlığı tanındı, Bulgaristan Prensliği kuruldu. Daha da vahimi, Osmanlıcılık fikrini en güçlü savunan paşalar olan Mithat Paşa ve arkadaşları, savaş öncesi meşrutiyeti ilan etmelerine rağmen (1876), Avrupa'nın bu politikasına engel olamadı. Bu durum, Osmanlıcılık siyasetinin dış tehditlere karşı bir kalkan olmadığını kanıtladı.
✅ Sonuç olarak, Osmanlıcılık; içeride milliyetçi ayaklanmalar, dışarıda ise emperyalist devletlerin parçalayıcı politikaları karşısında etkisiz kalmış ve 1878'den itibaren yerini İslamcılık ve Türkçülük gibi diğer fikir akımlarına bırakmaya başlamıştır.
