Soru:
Alize rüzgarlarının oluşum mekanizmasını, aşağıdaki kavramları kullanarak açıklayınız: Termal Alçak Basınç (TAB), Dinamik Yüksek Basınç (DYB), basınç farkı, Coriolis etkisi.
Çözüm:
💡 Alizeleri, genel atmosfer dolaşımının bir halkası olarak düşünerek adım adım açıklayalım.
- ➡️ 1. Adım: Isınma ve Basınç Oluşumu
Ekvator ve çevresi yıl boyunca dik ve dike yakın açılarla güneş ışınları alır. Bu durum aşırı ısınmaya neden olur. Isınan hava genleşir, yükselir ve yere yakın seviyede basınç düşer. Burada bir Termal Alçak Basınç (TAB) alanı oluşur.
- ➡️ 2. Adım: Yükselen Havanın Hareketi
Ekvator'da yükselen hava, üst atmosferde kutuplara doğru hareket etmeye başlar. Ancak, 30° enlemleri civarına geldiğinde (hem kuzeyde hem güneyde) soğuyarak ağırlaşır ve aşağı doğru çökelir (subsidans). Bu çökme, yere yakın seviyede bir Dinamik Yüksek Basınç (DYB) alanı oluşturur.
- ➡️ 3. Adım: Rüzgarın Oluşumu için İtici Güç
Rüzgar, yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru olan hava hareketidir. Bu durumda, 30° enlemlerindeki DYB alanından, Ekvator'daki TAB alanına doğru bir basınç farkı ve dolayısıyla bir hava akımı başlar. İşte bu akım, Alize rüzgarlarının temelidir.
- ➡️ 4. Adım: Rüzgar Yönünün Belirlenmesi
Dünya'nın dönüşünden kaynaklanan Coriolis etkisi, bu basit "kuzey-güney" yönlü hava akımını saptırır.
- Kuzey Yarım Küre'de sağa sapma olduğu için, kuzeyden esmesi gereken rüzgar kuzeydoğu yönünden eser (Kuzeydoğu Alizeleri).
- Güney Yarım Küre'de sola sapma olduğu için, güneyden esmesi gereken rüzgar güneydoğu yönünden eser (Güneydoğu Alizeleri).
✅ Sonuç olarak, Alizeler; DYB'den TAB'a doğru oluşan basınç farkı ile başlayan ve Coriolis etkisi ile nihai yönünü alan sürekli rüzgarlardır.
