Soru:
Oluşum hızı, bir dev kazanının derinleşmesini etkileyen faktörlerden biridir. Aşağıdaki faktörlerden hangisi bir dev kazanının daha hızlı ve derin oluşmasına katkı sağlamaz?
- A) Şelalenin yüksekliğinin fazla olması
- B) Akarsuyun taşıdığı sediment (katı madde) miktarının az olması
- C) Şelalenin düştüğü kayaç yapısının sert ve dirençli olması
- D) Akarsuyun debisinin (su miktarı) yüksek olması
Çözüm:
💡 Soru, hangi faktörün dev kazanı oluşumunu yavaşlattığını sormaktadır. Her bir seçeneği tek tek değerlendirelim:
- ➡️ A Seçeneği: Şelale yüksekliği arttıkça, suyun düşüş enerjisi artar. Bu da aşındırma gücünü yükselterek dev kazanını hızlandırır.
- ➡️ B Seçeneği: Sediment (kum, çakıl), girdap hareketiyle aşındırmayı sağlayan ana malzemedir. Sediment azalırsa, aşındırma yavaşlar. Bu, oluşuma katkı sağlamaz.
- ➡️ C Seçeneği: Kayaç ne kadar sertse, aşınmaya o kadar direnç gösterir. Bu nedenle sert kayaçlar, dev kazanı oluşumunu yavaşlatır. Bu da oluşuma katkı sağlamaz.
- ➡️ D Seçeneği: Debi arttıkça, suyun taşıdığı enerji ve sediment miktarı artar. Bu da aşındırmayı hızlandırır.
✅ Soruda hem B hem de C seçeneği oluşumu yavaşlatıcı etki yapar. Ancak soru "katkı sağlamaz" dediği için, klasik anlamda en doğru ve net cevap, aşındırıcı malzeme olan sedimentin az olmasıdır (B Seçeneği). Fakat genel jeomorfolojik prensipler göz önüne alındığında, kayacın sertliği (C) de temel bir engeldir. Bu soru bağlamında, beklenen cevap genellikle B seçeneğidir, çünkü sediment doğrudan aşındırma aracıdır.
