Soru:
Aşağıdaki tabloda dört farklı şehirde görülen bir sel felaketinin nedenleri ve sonuçları karışık olarak verilmiştir. Bu neden ve sonuçları eşleştirerek, her bir şehir için en mantıklı neden-sonuç ilişkisini kurunuz.
| Şehir | Olası Nedenler / Sonuçlar |
|---|
| A Şehri | 1. Ormanlık alanların tahribi, 2. Tarım arazilerinin ve yerleşim yerlerinin sular altında kalması |
| B Şehri | 1. Ani ve şiddetli sağanak yağış, 2. Dere yatağına yapılaşma |
| C Şehri | 1. Baraj kapaklarının kontrolsüz açılması, 2. Altyapı sistemlerinin çökmesi |
| D Şehri | 1. Yoğun kar yağışı ve sonrasında hızlı sıcaklık artışı, 2. Can kayıpları ve ekonomik faaliyetlerin durması |
Çözüm:
💡 Sel felaketlerinde nedenler (fiziki ve beşeri faktörler) ile sonuçlar (fiziki, sosyal ve ekonomik etkiler) birbirini takip eder. Mantıklı bir nedensellik ilişkisi kurmamız gerekiyor.
- ➡️ A Şehri: Neden: Ormanlık alanların tahribi (1) → Toprağın su tutma kapasitesi azalır, yüzey akışı artar. Sonuç: Bu artan akış, tarım arazilerinin ve yerleşim yerlerinin sular altında kalmasına (2) yol açar.
- ➡️ B Şehri: Neden: Dere yatağına yapılaşma (2) → Doğal su akış kanalı engellenir. Sonuç: Ani ve şiddetli sağanak yağış (1) olduğunda suyun tahliye edilememesi ve sel baskınlarının şiddetlenmesi kaçınılmazdır. (Not: Yağış tetikleyici olsa da, asıl temel neden beşeri müdahaledir).
- ➡️ C Şehri: Neden: Baraj kapaklarının kontrolsüz açılması (1) → Aşağı havzada ani ve plansız bir su baskını yaratılır. Sonuç: Bu beklenmedik su baskını, altyapı sistemlerinin (kanalizasyon, elektrik, yollar) çökmesine (2) neden olur.
- ➡️ D Şehri: Neden: Yoğun kar yağışı ve sonrasında hızlı sıcaklık artışı (1) → Kar erimesi hızlanır ve akarsu debileri aniden yükselir. Sonuç: Bu durum, taşkınlara bağlı can kayıpları ve ekonomik faaliyetlerin durması (2) gibi ciddi sonuçlar doğurur.
✅ Sonuç: Her ekstrem olayın ardında bir veya daha fazla doğal tetikleyici (iklim olayı) ve bu olayın etkisini şiddetlendiren beşeri (insan kaynaklı) faktörler bulunur.
