Soru:
Bir psikolog, bir davranışın sonucunda hoşa giden bir durumun ortaya çıkması halinde, o davranışın tekrarlanma olasılığının arttığını ileri sürmektedir. Örneğin, bir fare bir manivelaya bastığında mama aldığında, manivelaya basma davranışını sıklaştırmaktadır. Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle en iyi şekilde açıklanır?
- A) Klasik Koşullanma
- B) Edimsel Koşullanma
- C> Model Alma (Gözlem Yoluyla Öğrenme)
- D) Batıl Davranış
- E) Bilişsel Öğrenme
Çözüm:
💡 Bu soru, temel öğrenme psikolojisi kuramlarından birini tanımamızı istiyor. Senaryoyu dikkatle okuyup hangi kurama uyduğunu bulmalıyız.
- ➡️ 1. Adım: Senaryonun anahtar unsurlarını çıkaralım:
- Organizma (fare) kendiliğinden bir davranışta bulunuyor (manivelaya basma).
- Bu davranışın sonucunda hoş bir uyaran (mama) geliyor. Buna pekiştireç denir.
- Pekiştireç, davranışın gelecekte tekrarlanma sıklığını artırıyor.
- ➡️ 2. Adım: Bu unsurları öğrenme kuramlarıyla eşleştirelim:
- A) Klasik Koşullanma: Burada nötr bir uyaran (örn. zil sesi), doğal bir uyaranla (mama) eşleştirilerek yeni bir tepki öğretilir. Senaryomuzda fare kendiliğinden bir davranış yapmaktadır, bir uyaran tepkisi söz konusu değildir.
- B) Edimsel Koşullanma: Tam olarak bu senaryoyu tanımlar! B.F. Skinner'ın kuramıdır. Organizmanın kendi yaptığı bir davranışın (edim) sonucuna göre (pekiştirme veya ceza) o davranışın gelecekteki olasılığı değişir. "Manivelaya basma" bir edim, "mama almak" ise onu pekiştiren bir sonuçtur.
- C) Model Alma: Başkalarını gözleyerek öğrenmeyi ifade eder. Senaryoda başka bir model yoktur.
- D) Batıl Davranış: Davranış ile sonuç arasında gerçekte bir ilişki olmamasına rağmen, organizmanın bir ilişki olduğuna inanmasıdır.
- E) Bilişsel Öğrenme: Anlama, kavrama, içgörü gibi zihinsel süreçleri vurgular. Bu senaryoda daha çok mekanik bir pekiştirme söz konusudur.
✅ Sonuç: Bir davranışın, ortaya koyduğu sonuçlar tarafından kontrol edilmesi ve pekiştirilmesi Edimsel Koşullanma'nın temelidir. Doğru cevap B seçeneğidir.
