Soru:
Bir akıllı telefon uygulaması, kullanıcıların ekran başında geçirdiği süreyi, hangi uygulamaları ne sıklıkla kullandığını ve hatta fiziksel aktivite düzeylerini takip eder. Bu veriler, kullanıcıya "dijital refah" raporları sunmak ve "daha sağlıklı dijital alışkanlıklar" önermek için kullanılır.
Psikolojide, bireylerin kendi davranışlarını, duygularını ve düşüncelerini izleme, değerlendirme ve düzenleme sürecine ne ad verilir? Bu kavram, bilişim teknolojileri aracılığıyla otomatikleştirilip dışsallaştırıldığı için önem kazanmaktadır.
Çözüm:
📊 Bu soru, teknolojinin insanın kendini anlama ve yönetme süreçlerine nasıl dahil olduğunu anlamamızı istiyor. Çözümleyelim:
- ➡️ İlk Adım - Sürecin Doğasını Anlama: Uygulama, kişinin kendi davranışlarını (ekran süresi, uygulama kullanımı) izliyor, bunları bir standarda göre değerlendiriyor (sağlıklı/ sağlıksız) ve bu değerlendirmeye dayanarak düzenleyici önerilerde bulunuyor (daha az kullan).
- ➡️ İkinci Adım - Psikolojik Kavramı Tanımlama: Psikolojide, özellikle Bilişsel ve Davranışçı kuramlarda, bireyin kendi bilişsel süreçleri ve davranışları üzerinde düşünmesi, onları izlemesi ve kontrol etmeye çalışması sürecine "Üstbiliş (Metacognition)" veya daha genel bir ifadeyle "Öz-Düzenleme (Self-Regulation)" denir.
- ➡️ Üçüncü Adım - En Kapsayıcı Terimi Seçme: Soruda hem izleme (monitoring) hem de düzenleme (regulation) vurgulandığı için, bu iki süreci de içeren en kapsayıcı kavram Öz-Düzenleme'dir. Üstbiliş, daha çok bilişsel süreçlere odaklanırken, öz-düzenleme davranışsal boyutu da kapsar.
✅ Sonuç: Bireyin kendi davranışlarını izleme, değerlendirme ve düzenleme süreci psikolojide "Öz-Düzenleme" olarak adlandırılır.
