Soru: Suç ve Ceza'nın sonunda Raskolnikov'un Sibirya'da cezasını çekerken yaşadığı dönüşümü nasıl yorumlayabiliriz? Bu son, romanın 'suç' ve 'ceza' kavramlarına yaklaşımını özetler nitelikte midir?
Çözüm: Raskolnikov'un Sibirya'daki dönüşümü, ani bir aydınlanmadan ziyade yavaş ve sancılı bir süreçtir. Başlangıçta suçunu kabullenmez, cezasını hala 'hatası' olarak görür ve kibirli davranır. Ancak, Sonya'nın sürekli varlığı ve desteği, bir rüya (tüm dünyayı yok eden bir veba salgını rüyası) ve zamanın etkisiyle değişim başlar:
- Son bölümde, Sonya'ya duyduğu sevginin farkına varır ve bu sevgi, bencillikten kurtulup insanlığa bağlanmasını sağlar.
- Dönüşüm, tamamlanmış değil, umut vaat eden bir başlangıç olarak sunulur: "Yeni bir hikaye, bir insanın yavaş yavaş yenilenmesinin hikayesi başlıyordu..."
Bu son, romanın 'suç' ve 'ceza' kavramlarına yaklaşımını özetler: Suç, yalnızca yasal bir ihlal değil, ahlaki ve ruhsal bir yıkımdır; gerçek ceza ise yasal mahkumiyet değil, vicdan azabı ve toplumdan kopmadır. Kurtuluş (cezanın sonu), ancak suçun kabulü, pişmanlık, acı çekme ve sevgi/iman yoluyla mümkündür. Roman, salt akılcılığın değil, insani ve manevi değerlerin üstünlüğünü vurgulayarak sona erer.
