Soru:
Aşağıdaki dizelerde geçen tariz sanatını bulunuz ve nasıl yapıldığını açıklayınız.
"Müftü efendi bize kâfir demiş.
Tutalım ben O'na diyem müselman.
Lâkin varıldıktan ruz-ı mahşere,
İkimiz de çıkarız orda yalan." (Nef'i)
Çözüm:
💡 Nef'i'nin bu dörtlüğünde, kendisine "kâfir" diyen müftüye karşı incelikli ve keskin bir tariz (iğneleme) vardır.
- ➡️ İlk adım: Şair, müftünün kendisine "kâfir" dediğini söyleyerek durumu aktarır.
- ➡️ İkinci adım: "Tutalım ben O'na diyem müselman" dizesiyle, şair müftüye karşılık vermeyip onu Müslüman olarak kabul ettiğini söylüyor gibi görünür.
- ➡️ Üçüncü adım: Ancak son iki dizede, mahşer günü her şeyin ortaya çıkacağını ve ikisinin de yalancı çıkacağını söyleyerek asıl amacını gösterir. Eğer müftü yalancıysa, şair kâfir değildir. Eğer şair yalancıysa, müftüye "müselman" demesi doğru değildir. Bu, müftünün Müslüman olmadığı anlamına gelir.
✅ Sonuç: Şair, müftüye "müselman" diyerek görünüşte olumlu bir şey söylemiş, ancak daha sonraki dizelerde bunun altında yatan sert eleştiri ve iğnelemeyi (tarizi) ortaya koymuştur.
