Soru:
Bir coğrafya ders kitabında, "Türkiye'deki en yüksek dağın yüksekliği 5.137 metredir" bilgisi, herhangi bir kaynak belirtilmeden verilmiştir. Bir öğrenci bu bilgiyi iç tenkit süzgecinden geçirirken hangi kriterleri kullanmalıdır?
Çözüm:
💡 Görünüşte basit ve somut bir bilgi bile iç tenkit gerektirir. Değerlendirme adımları şunlardır:
- ➡️ Bilginin İç Tutarlılığı: Kitabın başka bir sayfasında veya haritasında bu dağın yüksekliği farklı verilmiş mi? Kitap içinde bir çelişki var mı?
- ➡️ Bilginin Güncelliği: Dağların yükseklik ölçümleri, daha gelişmiş teknolojilerle (GPS, LIDAR) zaman zaman revize edilebilir. Bu bilgi hangi yılın ölçümüne dayanıyor? Kitabın basım yılı, bilginin güncelliği hakkında fikir verir mi?
- ➡️ Tanım Netliği: "En yüksek dağ" ifadesi net midir? Dağın adı (Ağrı Dağı) açıkça belirtilmiş midir? Bazı kaynaklar zirve yüksekliği, bazıları ise topoğrafik çıkıntı gibi farklı kriterler kullanabilir.
- ➡️ Kaynak Eksikliği: Bilginin kaynağı belirtilmediği için doğruluğunu bağımsız olarak kontrol etmek mümkün değildir. Bu, bilginin güvenilirliğini ciddi şekilde zedeler. Güvenilir kurumların (Harita Genel Müdürlüğü gibi) resmi verileriyle karşılaştırma yapılmalıdır.
✅ Sonuç: İç tenkit, bu bilginin kaynaksız ve güncelliği belirsiz olduğu için şüpheyle karşılanması gerektiğini gösterir. Doğru bilgiye ulaşmak için resmi ve güncel coğrafi veri tabanlarına veya bilimsel yayınlara başvurmak gerekir.
