Soru:
"Ağlayan çocuğu susturmak için elinden geleni yaptı." cümlesindeki fiilimsilerin türlerini bulunuz ve bu fiilimsilerin hangi isme/eyleme bağlandığını belirtiniz.
Çözüm:
💡 Bu soruda, fiilimsileri bulmanın yanı sıra cümle içindeki dilbilgisel ilişkilerini de çözümlememiz isteniyor.
- ➡️ Cümlenin yüklemi: "yaptı" (Asıl fiildir, fiilimsi değildir).
- ➡️ Fiilimsileri ve bağlantılarını analiz edelim:
- 1. Fiilimsi: "Ağlayan"
- Türü: "ağla-" fiilinden "-an" ekiyle türemiştir. Bir ismi nitelediği için sıfat-fiil'dir.
- Kime/Kime Bağlı: "Hangi çocuk?" sorusuna cevap verir. Dolayısıyla "çocuğu" ismine bağlıdır ve onu nitelemektedir.
- 2. Fiilimsi: "Susturmak"
- Türü: "sustur-" fiilinden "-mak" ekiyle türemiştir. Bir amaç bildirdiği için isim-fiil'dir.
- Kime/Kime Bağlı: "Ne için yaptı?" sorusuna cevap verir. "Çocuğu susturmak için". Dolayısıyla "yaptı" eylemine bağlıdır ve onun nedenini/yönelgesini oluşturur.
- 3. Fiilimsi: "Geleni" ("elinden geleni" bir kalıp ifadedir)
- Türü: "gel-" fiilinden "-en" ekiyle türemiştir. Bir isim tamlamasında ("el-i-nin gelen-i") yer alır ve "şey" anlamındaki "-i" ekini alarak isimleşmiştir. Bu nedenle sıfat-fiil'dir (İsimleşmiş sıfat-fiil).
- Kime/Kime Bağlı: Doğrudan bir isme bağlanmaz, kalıp ifadenin bir parçasıdır. "Yaptı" eyleminin nesnesi konumundadır (Neyi yaptı? → Elinden geleni).
✅ Sonuç:
- Ağlayan (Sıfat-fiil) → "çocuğu" ismine bağlı.
- Susturmak (İsim-fiil) → "yaptı" eylemine bağlı (Amaç).
- Geleni (Sıfat-fiil) → Kalıp ifade içinde, "yaptı" eyleminin nesnesi.
