Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz yumuşamasına aykırı bir kullanım vardır?
- A) Çocuğun saç rengi çok açıktı.
- B) Kitabın kapağı yırtılmış.
- C) Ağacın dalları rüzgarda sallanıyordu.
- D) Hukukun üstünlüğüne inanıyorum.
Çözüm:
💡 Ünsüz yumuşaması, sonunda "p, ç, t, k" sert ünsüzleri bulunan kelimelere ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde bu sert ünsüzlerin yumuşayarak "b, c, d, g, ğ" ye dönüşmesidir. Ancak bu kuralın tek heceli kelimeler ve özel isimler için geçerli olmadığını hatırlayalım.
- ➡️ A seçeneği: "çocuk" + "un" → "çocuğun" (Yumuşama var, kurala uygun).
- ➡️ B seçeneği: "kitap" + "ın" → "kitabın" (Yumuşama var, kurala uygun).
- ➡️ C seçeneği: "ağaç" + "ın" → "ağacın" (Yumuşama var, kurala uygun).
- ➡️ D seçeneği: "hukuk" + "un" → "hukukun" olması beklenirken "hukukun" şeklinde yazılmış. "Hukuk" kelimesi iki hecelidir ve yumuşama olmalıdır. Bu nedenle burada bir yazım yanlışı vardır ve bu, kurala aykırı bir durumu göstermez. Soru, kuralın istisnalarını (yani aykırılık durumlarını) soruyor. İstisnalar tek heceliler ve özel isimlerdir. Bu seçeneklerde yok. Ancak sorunun mantığı, yumuşamanın olmaması gereken bir durumu aramaktır. "Hukuk" iki heceli olduğu için yumuşamalıdır, yumuşamamışsa bu bir yazım hatasıdır ve kurala aykırılık değildir. Fakat seçenekler incelendiğinde, yumuşamanın olmadığı bir örnek bulunmamaktadır. Bu soru, kuralın istisnasını değil, kuralın kendisine uyulmamasını (aykırılığı) sormuştur ve D seçeneği bu aykırılığa örnektir.
✅ Doğru cevap D'dir, çünkü "hukuk-un" şeklinde yazılarak ünsüz yumuşaması kuralına aykırı davranılmıştır. (Not: Pratikte bu bir yazım yanlışı olsa da, soru bağlamında kurala aykırılık bu şekilde gösterilmiştir.)
