Soru:
Aşağıdaki cümlelerde geçen birleşik fiilleri bularak, kuruluşlarına göre (yardımcı fiille, kurallı birleşik fiil, anlamca kaynaşmış) türlerini belirtiniz.
- Bu habere çok sevindi.
- Yaptığı hatayı nihayet anlayabildi.
- Odaya girer girmez bütün eşyalar gözümden geçti.
Çözüm:
💡 Birleşik fiiller, iki veya daha fazla sözcüğün kalıplaşarak yeni bir fiil oluşturmasıdır. Üç ana grupta incelenir.
- ➡️ a) "sevindi" → Bu fiil, "sevin-" isim soylu sözcüğüne "-di" yardımcı fiili getirilerek oluşturulmuştur. Bu tür birleşik fiillere yardımcı fiille kurulan birleşik fiil denir.
- ➡️ b) "anlayabildi" → Bu fiil, "anla-" fiiline "-yabil-" yeterlilik fiili getirilerek oluşturulmuştur. Yeterlilik, tezlik, sürerlik ve yaklaşma fiilleri kurallı (deyimleşmiş) birleşik fiil grubuna girer.
- ➡️ c) "gözümden geçti" → Bu ifade, "görmek, incelemek" anlamında kalıplaşmış bir deyimdir. Gerçek anlamından uzaklaşmıştır. Bu tür birleşik fiillere anlamca kaynaşmış (deyimleşmiş) birleşik fiil denir.
✅ Sonuç:
a) sevindi → Yardımcı fiille kurulan birleşik fiil.
b) anlayabildi → Kurallı birleşik fiil (yeterlilik).
c) gözümden geçti → Anlamca kaynaşmış birleşik fiil.
