Soru:
X ve Y ülkelerinin yaş piramitleri karşılaştırıldığında, X ülkesinin piramidinin "arı kovanı", Y ülkesinin piramidinin ise "süpürge" şeklinde olduğu gözlemleniyor. Bu iki ülkenin nüfus özellikleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru bir karşılaştırmadır?
- A) X ülkesinin doğurganlık oranı, Y ülkesininkinden daha yüksektir.
- B) Y ülkesinde ortalama yaşam süresi daha uzundur.
- C) X ülkesinde genç nüfus oranı daha yüksektir.
- D) Y ülkesi, nüfusunu yenileme düzeyinin altındadır.
Çözüm:
💡 Piramit şekillerini yorumlayalım. "Arı kovanı" şekli, doğumların uzun yıllar boyunca benzer (istikrarlı ve nüfus yenileme düzeyine yakın) seviyelerde gerçekleştiğini gösterir ve gelişmiş ülkelerde görülür. "Süpürge" şekli ise tabanının dar, üst kısımlarının ise nispeten geniş olduğu, doğum oranlarının çok düşük, yaşlı nüfusun ise fazla olduğu gelişmiş ülkelerde görülür.
- ➡️ Adım 1: X Ülkesi (Arı Kovanı) Bu piramit, her yaş grubundaki nüfusun birbirine yakın olduğunu gösterir. Doğurganlık oranı, nüfusun kendini yenileme düzeyine (kadın başına ~2.1 çocuk) yakındır. Genç nüfus oranı, Y'ye göre daha yüksektir.
- ➡️ Adım 2: Y Ülkesi (Süpürge) Bu piramit, düşük doğum oranlarının ve uzun ortalama yaşam süresinin bir sonucudur. Taban dar olduğu için nüfus kendini yenileyememektedir ve yaşlı nüfus oranı yüksektir.
- ➡️ Adım 3: Seçenekleri İnceleyelim
- A) "X ülkesinin doğurganlık oranı daha yüksektir." Bu DOĞRUDUR. X'te doğurganlık oranı yenileme düzeyine yakınken, Y'de bu oranın altındadır.
- B) "Y ülkesinde ortalama yaşam süresi daha uzundur." Her iki ülke de gelişmiş olduğu için yaşam süreleri uzun ve birbirine yakın olabilir, ancak Y'nin piramidi bunun X'ten daha belirgin olduğunu gösterir. Bu nedenle bu ifade genellikle doğru kabul edilir.
- C) "X ülkesinde genç nüfus oranı daha yüksektir." Arı kovanı şeklindeki X ülkesinin genç nüfus oranı, süpürge şeklindeki Y ülkesinden kesinlikle daha yüksektir. Bu DOĞRUDUR.
- D) "Y ülkesi, nüfusunu yenileme düzeyinin altındadır." Süpürge şekli, bunun en net göstergesidir. Bu da DOĞRUDUR.
✅ Soru hangi karşılaştırmanın doğru olduğunu soruyor. A, C ve D seçenekleri doğru karşılaştırmalardır. Ancak B seçeneği de genel geçer bir doğru olarak kabul edilebilir. Fakat sorunun beklediği cevap, diğerlerine kıyasla en net ve tartışmasız olan karşılaştırmadır. A seçeneği, iki piramit arasındaki temel farkı (doğurganlık) en iyi vurgulayan doğru karşılaştırmadır.
