Soru:
Islahat Fermanı'nın (1856) ilan edilmesindeki temel dış etken nedir? Bu dış etkenin fermanın içeriği üzerindeki en belirgin yansıması hangi maddelerde görülmüştür?
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için Islahat Fermanı'nın ilan edildiği uluslararası ortamı ve fermanın arka planını hatırlamamız gerekir.
- ➡️ Birinci Adım: Islahat Fermanı, 1856 yılında Sultan Abdülmecid döneminde ilan edilmiştir. Temel dış etken, o sırada devam eden Kırım Savaşı (1853-1856) ve özellikle savaşın galibi olacak İngiltere ve Fransa'nın baskısıdır.
- ➡️ İkinci Adım: Bu devletler, Osmanlı Devleti'ni savaşta desteklemiş, savaş sonunda toplanacak Paris Barış Konferansı'nda Osmanlı'nın toprak bütünlüğünün korunmasını ve Avrupa devletleri ailesine dahil edilmesini savunmuşlardır. Ancak bunun için Osmanlı'dan Hristiyan tebaanın haklarını genişletici reformlar yapmasını şart koşmuşlardır.
- ➡️ Üçüncü Adım: Bu dış baskının fermanın içeriğine en belirgin yansıması, gayrimüslimlere tanınan haklarda görülür. Örneğin; gayrimüslimlerin devlet memuru olabilmesi, askeri okullara girebilmesi, mahkemelerde şahitliklerinin Müslümanlarla eşit sayılması ve cemaatlerine ait patrikhanelerde yeniden düzenlemeler yapılması gibi maddeler, doğrudan Avrupa devletlerinin talepleri doğrultusunda şekillenmiştir.
✅ Sonuç: Islahat Fermanı'nın ilanındaki temel dış etken, Kırım Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti'ni Avrupa sistemine entegre etmek isteyen İngiliz ve Fransız diplomatik baskısıdır. Bu etki, fermanın en kapsamlı bölümünü oluşturan gayrimüslim haklarına ilişkin düzenlemelerde açıkça görülmektedir.
