🧬 10. Sınıf Biyoloji 1. Dönem 2. Yazılıya Hazırlık: 9. Senaryo MEB Soruları
Merhaba gençler! Biyoloji yazılısı yaklaşıyor ve MEB'in yayınladığı senaryolarla hazırlanmak en doğrusu. Bu yazıda, 9. senaryodaki olası sorulara ve konulara odaklanacağız. Sakın unutmayın, biyoloji ezber değil, anlamakla çözülür!
🌱 Hücre Bölünmesi: Mitoz ve Mayoz
Hücreler neden bölünür? Bölünme çeşitleri nelerdir? İşte cevaplar:
- 🍎 Mitoz: Tek hücreli canlılarda üremeyi, çok hücreli canlılarda ise büyümeyi ve onarımı sağlar. Kromozom sayısı değişmez.
- 🍎 Mayoz: Üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) oluşmasını sağlar. Kromozom sayısı yarıya iner. Bu sayede döllenme ile türün kromozom sayısı sabit kalır.
🌿 Kalıtım: Genetik İlkeler
Anne babamızdan gelen özellikler nasıl belirleniyor? Mendel'in bezelyeleri ne anlatıyor?
- 🧬 Gen: DNA üzerinde belirli bir özelliği belirleyen bölge.
- 🧬 Alel: Bir genin farklı varyasyonları (örneğin, göz rengi için mavi veya kahverengi aleli).
- 🧬 Baskın (Dominant) Alel: Etkisini her durumda gösteren alel. Büyük harfle gösterilir (A).
- 🧬 Çekinik (Resesif) Alel: Etkisini sadece homozigot durumda gösteren alel. Küçük harfle gösterilir (a).
- 🧬 Genotip: Bir bireyin genetik yapısı (örneğin, AA, Aa, aa).
- 🧬 Fenotip: Bir bireyin dış görünüşü (örneğin, kahverengi gözlü olmak).
🌳 Ekoloji: Canlılar ve Çevre
Canlılar arasındaki ilişkiler ve çevre faktörleri nelerdir? Ekolojik dengenin önemi nedir?
- 🌍 Ekosistem: Canlılar ve cansız çevrenin etkileşimiyle oluşan sistem.
- 🌍 Besin Zinciri: Canlıların birbirini yiyerek enerji aktardığı zincir.
- 🌍 Besin Piramidi: Üreticilerden tüketicilere doğru enerji akışını gösteren piramit. Enerji aktarımı sırasında kayıplar yaşanır.
- 🌍 Popülasyon: Aynı türden canlıların belirli bir alanda oluşturduğu topluluk.
- 🌍 Komünite: Farklı tür popülasyonlarının bir araya gelmesiyle oluşan topluluk.
🔬 Örnek Soru Çözümleri
MEB senaryolarında çıkabilecek tipik sorulara bakalım:
- 🧪 Soru: Mitoz ve mayoz arasındaki farkları yazınız.
Cevap: Mitozda kromozom sayısı değişmez, mayozda yarıya iner. Mitoz vücut hücrelerinde, mayoz üreme hücrelerinde görülür. Mitozda bir hücreden iki hücre oluşur, mayozda bir hücreden dört hücre oluşur.
- 🧪 Soru: Mendel'in kalıtım ilkelerini açıklayınız.
Cevap: Mendel, bezelyelerle yaptığı deneylerde baskınlık, ayrılma ve bağımsız dağılım ilkelerini ortaya koymuştur. Baskınlık ilkesine göre, heterozigot durumda baskın alel fenotipte etkisini gösterir. Ayrılma ilkesine göre, her karakter için iki alel bulunur ve bunlar gamet oluşumu sırasında ayrılır. Bağımsız dağılım ilkesine göre, farklı karakterlere ait genler birbirinden bağımsız olarak dağılır.
- 🧪 Soru: Bir ekosistemdeki besin zincirini örneklerle açıklayınız.
Cevap: Örneğin, ot -> çekirge -> kurbağa -> yılan -> kartal şeklinde bir besin zinciri olabilir. Ot üretici, diğerleri ise tüketicidir. Enerji, ottan kartala doğru aktarılır.
Unutmayın, bol bol soru çözmek ve konuları tekrar etmek başarının anahtarıdır. Sınavda başarılar!
