🧬 10. Sınıf Biyoloji 2. Dönem 2. Yazılıya Hazırlık: 9. Senaryo
Merhaba gençler! Biyoloji yazılısı yaklaşıyor ve bu senaryo, sınavda karşınıza çıkabilecek konulara odaklanarak size yardımcı olmayı amaçlıyor. Sakin olun, derin bir nefes alın ve başlayalım!
🦠 Hücre Bölünmesi ve Üreme
Hücre bölünmesi, canlıların büyümesi, gelişmesi ve üremesi için temel bir süreçtir. Temel olarak ikiye ayrılır:
- 🌱 Mitoz: Vücut hücrelerinde (somatik hücreler) görülür. Amaç, hücre sayısını arttırmak ve dokuların onarımını sağlamaktır. Kromozom sayısı değişmez.
- 🌺 Mayoz: Üreme hücrelerinde (eşey hücreleri) görülür. Amaç, genetik çeşitliliği sağlamak ve kromozom sayısını yarıya indirmektir.
🧬 DNA ve Genetik Kod
Genetik bilginin taşıyıcısı olan DNA'yı ve genetik kodu anlamak çok önemli:
- 🍎 DNA: Çift sarmallı bir yapıdır. Adenin (A), Timin (T), Guanin (G) ve Sitozin (C) bazlarından oluşur. A her zaman T ile, G her zaman C ile eşleşir.
- 🧬 Gen: DNA üzerinde belirli bir proteini kodlayan bölümdür.
- 🔑 Genetik Kod: DNA'daki baz dizisinin, proteinlerdeki amino asit dizisine dönüştürülme kurallarını içerir.
🌿 Kalıtım
Kalıtım, genetik özelliklerin ebeveynlerden yavrulara aktarılmasıdır. Temel kavramlar şunlardır:
- 👨👩👧👦 Genotip: Bir bireyin genetik yapısıdır. Örneğin, bir bezelye bitkisinin tohum rengi için genotipi "GG" veya "Gg" olabilir.
- 👁️ Fenotip: Bir bireyin dış görünüşüdür. Genotip ve çevresel faktörlerin etkisiyle belirlenir. Örneğin, "sarı tohumlu" veya "yeşil tohumlu" olmak fenotiptir.
- 💪 Dominant (Baskın) Gen: Etkisini her zaman gösteren gendir. Büyük harfle gösterilir (örneğin, G).
- recessive (Çekinik) Gen: Etkisini sadece homozigot durumda (gg) gösteren gendir. Küçük harfle gösterilir (örneğin, g).
🌍 Ekosistem Ekolojisi
Ekosistemler, canlılar ve cansız çevre arasındaki etkileşimleri inceler:
- ☀️ Besin Zinciri: Canlıların birbirini yiyerek enerji aktardığı sıralamadır.
- 🕸️ Besin Ağı: Bir ekosistemdeki tüm besin zincirlerinin birleşimidir. Daha karmaşık ve gerçekçidir.
- 🌱 Üreticiler: Kendi besinini üreten canlılardır (örneğin, bitkiler).
- 🍄 Tüketiciler: Başka canlılarla beslenen canlılardır (örneğin, hayvanlar).
- 🦠 Ayrıştırıcılar: Ölü organizmaları parçalayarak madde döngüsüne katkıda bulunan canlılardır (örneğin, bakteriler ve mantarlar).
♻️ Madde Döngüleri
Doğadaki maddelerin (su, karbon, azot vb.) canlılar ve cansız çevre arasında sürekli olarak dolaşımını ifade eder:
- 💧 Su Döngüsü: Suyun buharlaşma, yoğunlaşma ve yağış yoluyla atmosfer, yeryüzü ve canlılar arasında dolaşımıdır.
- 💨 Karbon Döngüsü: Karbonun fotosentez, solunum ve yanma gibi süreçlerle atmosfer, canlılar ve toprak arasında dolaşımıdır.
- ⚡ Azot Döngüsü: Azotun atmosfer, toprak ve canlılar arasında çeşitli bakteriler aracılığıyla dolaşımıdır.
Unutmayın, düzenli tekrar ve bol soru çözmek başarının anahtarıdır! Sınavda hepinize başarılar dilerim!
