🧠 10. Sınıf Felsefe 2. Dönem 2. Yazılı 5. Senaryo: Hazırlık Rehberi
Bu rehber, felsefe yazılı sınavına hazırlanmanıza yardımcı olacak! Unutmayın, felsefe düşünmek ve sorgulamaktır. Sakin olun, konuları anlamaya çalışın ve kendi fikirlerinizi oluşturun.
🤔 Bilgi Felsefesi (Epistemoloji)
Bilgi felsefesi, bilginin ne olduğunu, nasıl elde edildiğini ve sınırlarını inceler. İşte bilmeniz gereken temel kavramlar:
- ❓ Bilgi Nedir? Bilgi, doğrulukla desteklenen, haklı çıkarılmış inançtır. Yani, bir şeyin doğru olduğuna inanmalı, bu inancın doğruluğundan emin olmalı ve bu inancı destekleyen kanıtların olmalı.
- 🧐 Bilgi Türleri:
- 🍎 Olgusal Bilgi (Bilgi-Nesnesi): Bir şey hakkında bilgi sahibi olmak. Örneğin, "Türkiye'nin başkenti Ankara'dır."
- 🖐️ Beceri Bilgisi (Bilgi-Nasıl): Bir şeyi nasıl yapacağını bilmek. Örneğin, "Bisiklete nasıl binilir?"
- 🤝 Tanıdık Olma Bilgisi: Bir kişi veya yer hakkında bilgi sahibi olmak. Örneğin, "Ahmet'i tanıyorum."
- 🪞 Bilgi Kaynakları:
- 👁️ Duyular: Görme, duyma, dokunma, tatma ve koklama yoluyla elde ettiğimiz bilgiler.
- 🧠 Akıl: Mantık yürütme, analiz etme ve çıkarım yapma yoluyla elde ettiğimiz bilgiler.
- 🗣️ Otorite: Güvendiğimiz kişilerden veya kaynaklardan (kitaplar, öğretmenler vb.) elde ettiğimiz bilgiler.
- ❤️ Sezgi: İçgüdüsel olarak veya ani bir anlayışla elde ettiğimiz bilgiler.
- ⚔️ Bilgi Kuramları:
- 💡 Rasyonalizm (Akılcılık): Bilginin kaynağının akıl olduğunu savunur. Descartes önemli bir temsilcisidir.
- 🖐️ Empirizm (Deneycilik): Bilginin kaynağının deneyimler olduğunu savunur. Locke ve Hume önemli temsilcileridir.
- 💫 Kritisizm (Eleştirel Felsefe): Bilginin hem akıl hem de deneyimle elde edildiğini savunur. Kant önemli bir temsilcisidir.
- 🌈 Pozitivizm (Olguculuk): Sadece bilimsel yöntemlerle elde edilen bilgilerin gerçek bilgi olduğunu savunur. Comte önemli bir temsilcisidir.
- 🛠️ Pragmatizm (Faydacılık): Bilginin pratik sonuçları ve işe yararlılığıyla değerlendirilmesi gerektiğini savunur. William James önemli bir temsilcisidir.
🌍 Varlık Felsefesi (Ontoloji)
Varlık felsefesi, varlığın ne olduğunu, temel özelliklerini ve farklı varlık türlerini inceler. İşte bilmeniz gereken temel kavramlar:
- ❓ Varlık Nedir? Varlık, var olan her şeydir. Gerçekte var olanlar (ağaçlar, insanlar) ve zihinde var olanlar (düşünceler, hayaller) varlığın kapsamına girer.
- 🧱 Varlık Türleri:
- 🌳 Somut Varlık: Maddesel olarak var olan ve duyularımızla algılayabildiğimiz varlıklar. Örneğin, taş, ağaç, insan.
- 💭 Soyut Varlık: Maddesel olarak var olmayan ve duyularımızla algılayamadığımız varlıklar. Örneğin, sayılar, kavramlar, düşünceler.
- 💡 İdeal Varlık: Zihinde tasarlanan ve gerçekte var olmayan varlıklar. Örneğin, tek boynuzlu at, kusursuz daire.
- 🪞 Varlık Görüşleri:
- 🕉️ Realizm (Gerçekçilik): Varlığın zihnimizden bağımsız olarak gerçekte var olduğunu savunur.
- 🧠 İdealizm (Ülkecilik): Varlığın temelinde düşüncenin veya zihnin olduğunu savunur.
- 💫 Düalizm (İkicilik): Varlığın hem maddeden hem de ruhtan oluştuğunu savunur.
- 🧱 Materyalizm (Maddecilik): Varlığın temelinde maddenin olduğunu savunur.
🎭 Ahlak Felsefesi (Etik)
Ahlak felsefesi, iyi ve kötü, doğru ve yanlış gibi ahlaki kavramları inceler. İşte bilmeniz gereken temel kavramlar:
- ❓ Ahlak Nedir? Ahlak, bir toplumda veya grupta kabul gören doğru ve yanlış davranış kurallarıdır.
- ⚖️ Ahlaki Değerler:
- 🤝 Adalet: Herkese eşit davranmak ve hakkaniyetli olmak.
- 🕊️ Dürüstlük: Gerçeği söylemek ve yalan söylememek.
- ❤️ Saygı: Başkalarına değer vermek ve onların haklarına saygı duymak.
- 🫂 Sorumluluk: Davranışlarımızın sonuçlarını üstlenmek ve başkalarına zarar vermemek.
- 🧭 Ahlaki Yaklaşımlar:
- 💡 Faydacılık (Utilitarizm): Bir eylemin ahlaki değerini, en çok sayıda insana en çok faydayı sağlayıp sağlamadığına göre değerlendirir.
- 義務 Ödev Ahlakı (Deontoloji): Bir eylemin ahlaki değerini, belirli kurallara ve ödevlere uygun olup olmadığına göre değerlendirir.
- 💫 Erdem Ahlakı (Virtue Ethics): İyi bir insan olmanın ne anlama geldiğini ve erdemli davranışların nasıl geliştirilebileceğini inceler.
Sınavda başarılar! Bol bol tekrar yapmayı ve konuları farklı açılardan düşünmeyi unutmayın.
