🧬 11. Sınıf Biyoloji 1. Dönem 2. Yazılı 1. Senaryo MEB Soruları
🌱 Hücre Bölünmesi
Hücre bölünmesi, canlıların büyümesi, gelişmesi ve üremesi için temel bir süreçtir. İki ana türü vardır: mitoz ve mayoz.
- 🔬 Mitoz: Vücut hücrelerinde (somatik hücreler) görülür. Amacı, hücre sayısını artırmak ve dokuların onarımını sağlamaktır. Sonucunda, genetik olarak aynı iki yeni hücre oluşur.
- 🌸 Mayoz: Üreme hücrelerinde (gametler) görülür. Amacı, kromozom sayısını yarıya indirmek ve genetik çeşitliliği sağlamaktır. Sonucunda, genetik olarak birbirinden farklı dört yeni hücre oluşur.
🌿 Kalıtım
Kalıtım, genetik özelliklerin ebeveynlerden yavrulara aktarılmasıdır. Bu süreçte önemli kavramlar şunlardır:
- 🧬 Gen: DNA üzerinde belirli bir özelliği kodlayan bölgedir.
- 🌍 Kromozom: DNA'nın paketlenmiş halidir. İnsanlarda 23 çift (46 adet) bulunur.
- 🍎 Alel: Bir genin farklı versiyonlarıdır. Örneğin, göz rengi geni için mavi ve kahverengi aleller olabilir.
- 🥇 Baskın (Dominant) Alel: Etkisini her zaman gösteren aleldir.
- 🥈 Çekinik (Resesif) Alel: Etkisini sadece homozigot durumda (iki çekinik alel bir araya geldiğinde) gösteren aleldir.
- 🌱 Genotip: Bir bireyin genetik yapısıdır (örneğin, AA, Aa, aa).
- 👁️ Fenotip: Bir bireyin dış görünüşüdür (örneğin, mavi gözlü, kahverengi gözlü).
🐾 Mendel Genetiği
Gregor Mendel, genetik biliminin kurucusudur. Bezelye bitkileri üzerinde yaptığı deneylerle kalıtım prensiplerini ortaya koymuştur. Mendel'in prensipleri şunlardır:
- 🥇 Ayrılma İlkesi: Her bireyde bir özellik için iki alel bulunur ve gamet oluşumu sırasında bu aleller birbirinden ayrılır.
- 🏆 Bağımsız Dağılım İlkesi: Farklı özelliklerin genleri birbirinden bağımsız olarak dağılır.
🌳 Ekoloji
Ekoloji, canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Temel kavramlar şunlardır:
- 🌱 Popülasyon: Belirli bir alanda yaşayan aynı türden bireylerin oluşturduğu topluluktur.
- 🏘️ Komünite: Belirli bir alanda yaşayan farklı türlerden popülasyonların oluşturduğu topluluktur.
- 🌍 Ekosistem: Bir komünite ve onun cansız çevresinin (hava, su, toprak vb.) oluşturduğu bütündür.
- ☀️ Biyotik Faktörler: Canlı faktörlerdir (örneğin, bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar).
- 💧 Abiyotik Faktörler: Cansız faktörlerdir (örneğin, sıcaklık, ışık, su, toprak).
🍕 Besin Zinciri ve Besin Ağı
Besin zinciri, enerjinin bir canlıdan diğerine aktarılma sırasını gösterir. Besin ağı ise, birden fazla besin zincirinin bir araya gelmesiyle oluşur.
- ☀️ Üreticiler: Kendi besinini üreten canlılardır (örneğin, bitkiler).
- 🌱 Tüketiciler: Başka canlılarla beslenen canlılardır (örneğin, otçullar, etçiller, hepçiller).
- 🍄 Ayrıştırıcılar: Ölü organizmaları parçalayarak beslenen canlılardır (örneğin, bakteriler, mantarlar).
