Tanzimat Dönemi Şiiri | 11. Sınıf Edebiyat
📜 11. Sınıf Edebiyat: Tanzimat Dönemi Şiiri Özellikleri ve Temsilcileri
Merhaba! Bu ders notumuzda, Türk edebiyatının kilometre taşlarından biri olan Tanzimat Dönemi Şiirini inceleyeceğiz. Bu dönem, edebiyatımızın Batı'ya açılan ilk penceresi olduğu için önemlidir. Hazırsanız, başlıyoruz!
🎯 Tanzimat Dönemi Şiirinin Genel Özellikleri
Tanzimat Dönemi (1860-1896) şiiri, "eski" ile "yeni" arasında bir geçiş köprüsüdür. İki döneme ayrılarak incelenir ve şiirimizde köklü değişikliklerin başlangıcıdır.
✨ 1. Dönem (1860-1876) Şiirinin Özellikleri:
- ✅ "Toplum için sanat" anlayışı hakimdir. Şiir, toplumu eğitmek ve bilinçlendirmek için bir araçtır.
- ✅ Vatan, millet, hürriyet, adalet, eşitlik, kanun gibi kavramlar ilk kez bu dönem şiirine girer.
- ✅ Divan şiiri nazım biçimleri (gazel, kaside, murabba vb.) kullanılmaya devam edilir.
- ✅ Aruz ölçüsü kullanılır, anchece hece ölçüsüyle denemeler yapılır.
- ✅ Dilde sadeleşme fikri ortaya atılsa da, uygulamada Arapça-Farsça sözcük ve tamlamalar yoğundur.
- ✅ Romantizm akımının etkisi görülür. Duygusal ve idealist bir söylem vardır.
🔄 2. Dönem (1876-1896) Şiirinin Özellikleri:
- ✅ "Sanat için sanat" anlayışı benimsenir. Şiir, güzellik ve estetik kaygıyla yazılır.
- ✅ Bireysel konular (aşk, doğa, ölüm, karamsarlık) ön plana çıkar.
- ✅ Dil, birinci döneme göre daha ağır ve süslüdür.
- ✅ Realizm ve Parnasizm akımlarının etkisi hissedilir.
- ✅ Nazım biçimlerinde ve ölçüde değişiklik olmaz; aruz ve divan nazım biçimleri kullanılır.
👨🎓 Tanzimat Dönemi Şiirinin Önemli Temsilcileri
1. 📢 Şinasi (1826-1871) - "Akıl ve Yeniliğin Öncüsü"
Modern Türk şiirinin kurucusu kabul edilir. Şair Evlenmesi adlı ilk tiyatromuzun yazarıdır.
- Önemli Eseri: Müntehabat-ı Eş'ar (Şiirleri)
- Katkısı: İlk kez noktalama işaretlerini kullandı. Şiire "hak, adalet, medeniyet" gibi yeni kavramları soktu.
2. 🇹🇷 Namık Kemal (1840-1888) - "Vatan Şairi"
Tanzimat edebiyatının en coşkulu ve heyecanlı şairidir. "Vatan ve Hürriyet" onun şiirlerinin ana temasıdır.
- Önemli Eseri: Vatan Şarkısı, Hürriyet Kasidesi
- Katkısı: Şiiri, toplumsal fayda için bir savaş aracı haline getirdi. Biçimsel olarak eskiye bağlı kalsa da içerikte devrim yaptı.
3. ⚖️ Ziya Paşa (1829-1880) - "İkilemler Şairi"
Doğu-Batı, eski-yeni çatışmasını en derinden yaşayan şairdir. Ünlü Terkib-i Bent ve Terci-i Bent şiirlerinde bu ikilemi ve toplum eleştirisini işler.
- Önemli Sözü: "Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz" (Harabat Mukaddimesi)
4. 🎨 Recaizade Mahmut Ekrem (1847-1914) - "Sanat için Sanat"
2. dönemin öncü ismidir. "Sanat, sanat içindir" görüşünü savunur. Şiirde güzelliğe ve duygusallığa önem verir.
- Önemli Eseri: Pejmürde, Zemzeme (şiir); Talim-ı Edebiyat (edebiyat teorisi kitabı)
- Katkısı: Genç şairleri (Servet-i Fünun) yetiştirmiştir. "Kafiye kulak içindir" görüşünü ortaya atmıştır.
5. 🌹 Abdülhak Hamit Tarhan (1852-1937) - "Şair-i Azam / Doğunun Shakespeare'i"
Edebiyatımızda "metafizik" konuları (ölüm, Tanrı, evren, hiçlik) işleyen ilk şairdir. Kuralları yıkan, özgür bir söyleyişi vardır.
- Önemli Eserleri: Makber, Ölü, Validem, Hacle (şiir)
- Katkısı: Nazım biçimlerinde ve dilinde büyük değişiklikler yapmış, şiiri düzyazıya yaklaştırmıştır.
💎 Sonuç ve Özet
Tanzimat Dönemi şiiri, içerikte yenilik, biçimde eskiye bağlılık ile karakterize edilir. 1. dönemde toplumsal konular, 2. dönemde bireysel konular öne çıkar. Bu dönem, Servet-i Fünun edebiyatına zemin hazırlamıştır. Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit Tarhan dönemin en önemli şairleridir.
📚 Çalışma İpucu: Bu konuyu çalışırken, her şairin bir anahtar kelimesini (örn: Namık Kemal → Vatan) ve hangi döneme ait olduğunu not almak, karıştırmamanıza yardımcı olacaktır. İyi çalışmalar!
