🧬 2026 TYT Biyoloji: Mitoz Bölünme Rehberi
Mitoz bölünme, tek hücreli canlıların üremesini ve çok hücreli canlıların büyüme, gelişme ve onarımını sağlayan temel bir süreçtir. Bu rehberde, mitoz bölünmenin nasıl gerçekleştiğini adım adım inceleyeceğiz.
🔬 Mitoz Bölünmenin Aşamaları
Mitoz bölünme, genel olarak iki ana aşamadan oluşur:
çekirdek bölünmesi (karyokinez) ve
sitoplazma bölünmesi (sitokinez). Çekirdek bölünmesi de kendi içinde farklı evrelere ayrılır.
- 🧪 Profaz: Kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Her bir kromozom, iki kardeş kromatitten oluşur ve sentromer adı verilen bir bölgeyle birbirine bağlıdır. Çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolmaya başlar. İğ iplikleri oluşmaya başlar.
- 🧪 Metafaz: Kromozomlar hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) dizilirler. İğ iplikleri, kromozomların sentromerlerine bağlanır. Bu evrede kromozomlar en belirgin şekilde gözlemlenir.
- 🧪 Anafaz: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilirler. Bu ayrılma, iğ ipliklerinin kısalmasıyla gerçekleşir. Artık her bir kromatit, bağımsız bir kromozom olarak adlandırılır.
- 🧪 Telofaz: Kromozomlar hücrenin kutuplarına ulaşır ve tekrar kromatin ipliklerine dönüşmeye başlarlar. Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur. İğ iplikleri kaybolur.
🧪 Sitokinez (Sitoplazma Bölünmesi)
Çekirdek bölünmesini (karyokinez) takiben sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşir. Bu süreç, hücrenin sitoplazmasının bölünerek iki ayrı hücre oluşturmasıdır.
- 🧪 Hayvan Hücrelerinde: Hücre zarı ortadan boğumlanarak ikiye ayrılır. Bu boğumlanma, aktin ve miyozin filamentlerinden oluşan bir kasılma halkası sayesinde gerçekleşir.
- 🧪 Bitki Hücrelerinde: Hücre duvarı bulunduğundan boğumlanma gerçekleşemez. Bunun yerine, golgi aygıtından salgılanan veziküller hücrenin ortasında bir araya gelerek hücre plağını oluşturur. Hücre plağı, zamanla hücre duvarına dönüşerek hücreyi ikiye ayırır.
🧬 Mitoz Bölünmenin Önemi
- 🧪 Büyüme ve Gelişme: Çok hücreli canlılarda, mitoz bölünme sayesinde hücre sayısı artar ve organizma büyür, gelişir.
- 🧪 Onarım: Hasar gören dokuların ve organların onarımı mitoz bölünme ile sağlanır. Örneğin, bir yaranın iyileşmesi mitoz bölünme sayesinde gerçekleşir.
- 🧪 Eşeysiz Üreme: Tek hücreli canlılar ve bazı çok hücreli canlılar (örneğin, deniz yıldızı) mitoz bölünme ile çoğalırlar. Bu üreme şeklinde genetik çeşitlilik olmaz, oluşan yavrular ana bireyle aynı genetik yapıya sahiptir.
❓ Sıkça Sorulan Sorular
Mitoz bölünme sonucu kaç hücre oluşur?
Mitoz bölünme sonucu
bir hücreden iki yeni hücre oluşur. Bu hücreler, ana hücreyle aynı genetik yapıya sahiptir.
Mitoz bölünme hangi hücrelerde görülür?
Mitoz bölünme,
vücut (somatik) hücrelerinde görülür. Üreme hücrelerinde (gametlerde) ise mayoz bölünme görülür.
Mitoz bölünmenin hatalı gerçekleşmesi nelere yol açabilir?
Mitoz bölünme sırasında hatalar meydana gelebilir. Bu hatalar, kromozom sayısında anormalliklere veya genetik mutasyonlara yol açabilir. Bu durum,
kanser gibi çeşitli hastalıklara neden olabilir.
