🚀 2026 TYT Fizik: Doğrusal Hareket Nedir?
Doğrusal hareket, fizikte bir cismin düz bir çizgi boyunca yaptığı hareketi ifade eder. Günlük hayatta birçok örnekle karşılaşırız: bir trenin raylar üzerinde ilerlemesi, bir topun yere düşmesi veya bir okçunun attığı okun hareketi gibi. Doğrusal hareket, fiziğin temel konularından biridir ve diğer birçok konuyu anlamak için önemlidir.
🎯 Doğrusal Hareketin Temel Kavramları
- 📏 Konum (x): Bir cismin belirli bir referans noktasına göre nerede olduğunu belirtir. Birimi metredir (m).
- ⏱️ Zaman (t): Bir olayın ne kadar sürdüğünü gösterir. Birimi saniyedir (s).
- 🚗 Yer Değiştirme (Δx): Bir cismin konumundaki değişikliktir. Son konum ile ilk konum arasındaki farktır. $Δx = x_{son} - x_{ilk}$ şeklinde ifade edilir. Birimi metredir (m).
- 🏃 Hız (v): Bir cismin birim zamanda ne kadar yer değiştirdiğini gösterir. $v = \frac{Δx}{Δt}$ formülü ile hesaplanır. Birimi metre/saniye'dir (m/s).
- 🚀 İvme (a): Bir cismin hızındaki değişimdir. Birim zamanda ne kadar hızlandığını veya yavaşladığını gösterir. $a = \frac{Δv}{Δt}$ formülü ile hesaplanır. Birimi metre/saniye karedir (m/s²).
📚 Doğrusal Hareketin Çeşitleri
- 🚶 Sabit Hızlı Doğrusal Hareket: Cismin hızı zamanla değişmez, sabittir. İvme sıfırdır.
- 🏎️ Düzgün Değişen Doğrusal Hareket: Cismin hızı düzgün olarak artar veya azalır. İvme sabittir.
📝 Sabit Hızlı Doğrusal Hareket
- 📏 Tanım: Bir cismin eşit zaman aralıklarında eşit miktarda yer değiştirmesi durumudur.
- 📊 Formüller:
- 🚗 Hız: $v = \frac{Δx}{Δt}$
- 📍 Yer Değiştirme: $Δx = v \cdot Δt$
- 📈 Grafikler:
- 📍 Konum-Zaman Grafiği: Düz bir doğrudur. Eğimi hızı verir.
- 🚗 Hız-Zaman Grafiği: Yatay bir doğrudur. Alanı yer değiştirmeyi verir.
🎢 Düzgün Değişen Doğrusal Hareket
- 📝 Tanım: Bir cismin hızının düzgün olarak arttığı veya azaldığı harekettir.
- ➕ Hızlanma: Hızın arttığı durum. İvme pozitif değer alır.
- ➖ Yavaşlama: Hızın azaldığı durum. İvme negatif değer alır.
- 📊 Formüller:
- 🚗 Son Hız: $v_{son} = v_{ilk} + a \cdot t$
- 📍 Yer Değiştirme: $Δx = v_{ilk} \cdot t + \frac{1}{2} a \cdot t^2$
- 📍 Zamansız Hız Formülü: $v_{son}^2 = v_{ilk}^2 + 2 \cdot a \cdot Δx$
- 📈 Grafikler:
- 📍 Konum-Zaman Grafiği: Parabol şeklindedir.
- 🚗 Hız-Zaman Grafiği: Eğimi ivmeyi veren düz bir doğrudur.
- 🚀 İvme-Zaman Grafiği: Yatay bir doğrudur.
💡 Önemli İpuçları ve Püf Noktaları
- 🤔 Soruları çözerken birimlere dikkat et. Tüm değerlerin aynı birimde olduğundan emin ol.
- 📐 Hareket problemlerinde, hareketin yönünü doğru belirlemek önemlidir.
- ✍️ Grafikleri doğru yorumlamak, problemleri çözmede büyük kolaylık sağlar.
- ➕ Hızlanma ve yavaşlama durumlarını karıştırmamak için ivmenin işaretine dikkat et.
