Çözünürlük, bir maddenin belirli bir sıcaklıkta belirli bir miktar çözücü içinde çözünebilen maksimum miktarıdır. Yani, bir bardak suya ne kadar şeker atarsak atalım, bir yerden sonra şeker çözünmez ve dibe çöker. İşte o noktaya gelmeden çözünebilen maksimum şeker miktarı, şekerin sudaki çözünürlüğünü gösterir.
Bazı şeyler çözünürlüğü etkileyebilir. Bunlar:
Genellikle sıcaklık arttıkça katıların ve sıvıların çözünürlüğü artar. Düşünsene, soğuk suya göre sıcak suda şeker daha kolay çözünür, değil mi? Ama gazlar için durum tam tersi! Sıcaklık arttıkça gazların çözünürlüğü azalır. Bu yüzden sıcak bir kolanın gazı daha çabuk kaçar.
Basınç, özellikle gazların çözünürlüğünü etkiler. Basınç arttıkça gazların çözünürlüğü de artar. Mesela, gazoz şişesinin kapağını açtığımızda basınç düşer ve gaz kabarcıkları oluşur, çünkü gazın çözünürlüğü azalır.
Benzer benzeri çözer ilkesi geçerlidir. Yani polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler apolar çözücülerde daha iyi çözünür. Su polar bir çözücüdür ve tuz gibi polar maddeleri iyi çözerken, yağ apolar bir çözücüdür ve benzin gibi apolar maddeleri iyi çözer.
Çözünürlüğü hesaplarken genellikle şu kavramlar kullanılır:
Örnek bir soru çözelim:
Soru: 25°C'de 200 gram suda en fazla 40 gram X tuzu çözünebilmektedir. Buna göre, X tuzunun 25°C'deki çözünürlüğü kaç gram X / 100 gram su'dur?
Çözüm:
Oran orantı kurarak çözebiliriz:
200 gram suda 40 gram X çözünüyorsa,
100 gram suda kaç gram X çözünür?
$\frac{40 \text{ gram}}{200 \text{ gram su}} = \frac{x \text{ gram}}{100 \text{ gram su}}$
$x = \frac{40 \text{ gram} \cdot 100 \text{ gram su}}{200 \text{ gram su}} = 20 \text{ gram}$
Cevap: X tuzunun 25°C'deki çözünürlüğü 20 gram X / 100 gram su'dur.
