🧪 2026 TYT Kimya: Yarı Denklem Yöntemiyle Katsayı Bulma Rehberi
Yarı denklem yöntemi, özellikle redoks (indirgenme-yükseltgenme) tepkimelerinde denkleştirme yaparken işimizi kolaylaştıran bir tekniktir. Bu yöntemde, karmaşık bir tepkimeyi iki basit yarı tepkimeye ayırırız: İndirgenme yarı tepkimesi ve yükseltgenme yarı tepkimesi. Sonra bu yarı tepkimeleri ayrı ayrı denkleştirip, elektron sayılarını eşitleyerek birleştiririz. İşte adım adım nasıl yapıldığı:
🍎 Adım 1: Yarı Tepkimeleri Yazma
- ⚡️ Öncelikle, redoks tepkimesinde hangi maddelerin indirgendiğini ve hangilerinin yükseltgendiğini belirleyin.
- 🔥 İndirgenen ve yükseltgenen maddeler için ayrı ayrı yarı tepkimeler yazın. Örneğin:
- Yükseltgenme: $Zn(k) \rightarrow Zn^{2+}(suda) + 2e^-$
- İndirgenme: $Cu^{2+}(suda) + 2e^- \rightarrow Cu(k)$
🍎 Adım 2: Atomları Denkleştirme
- ⚖️ Her bir yarı tepkimedeki atom sayılarını denkleştirin. Oksijen ve hidrojen dışındaki atomları önce denkleştirin.
- 💧 Asidik ortamda oksijen eksikliğini gidermek için $H_2O$ ekleyin.
- ➕ Asidik ortamda hidrojen eksikliğini gidermek için $H^+$ ekleyin.
- 💧 Bazik ortamda oksijen eksikliğini gidermek için $2OH^-$ ekleyin (eksik oksijen sayısı kadar) ve karşı tarafa $H_2O$ ekleyin.
- ➕ Bazik ortamda hidrojen eksikliğini gidermek için $H_2O$ ekleyin (eksik hidrojen sayısı kadar) ve karşı tarafa $OH^-$ ekleyin.
🍎 Adım 3: Yükü Denkleştirme
- ⚡️ Her bir yarı tepkimedeki yükleri denkleştirin. Bunu yapmak için, elektron ekleyin.
- ➕ Yükseltgenme yarı tepkimesinde, elektronlar ürünler tarafına (sağ tarafa) eklenir.
- ➖ İndirgenme yarı tepkimesinde, elektronlar reaktifler tarafına (sol tarafa) eklenir.
🍎 Adım 4: Elektron Sayılarını Eşitleme
- 🔢 Yarı tepkimelerdeki elektron sayılarını eşitleyin. Bunu yapmak için, her bir yarı tepkimeyi uygun bir katsayı ile çarpın.
- ➗ Amaç, her iki yarı tepkimede de aynı sayıda elektron olmasını sağlamaktır.
🍎 Adım 5: Yarı Tepkimeleri Toplama
- ➕ Eşitlediğiniz yarı tepkimeleri toplayın. Aynı türden maddeler (örneğin, elektronlar) her iki tarafta da varsa, bunları sadeleştirin.
- ✔️ Sonuç, denkleştirilmiş redoks tepkimesidir.
🍎 Örnek Soru ve Çözümü
Soru: Aşağıdaki denklemi yarı tepkime yöntemiyle denkleştiriniz:
$MnO_4^-(suda) + Fe^{2+}(suda) \rightarrow Mn^{2+}(suda) + Fe^{3+}(suda)$ (asidik ortamda)
Çözüm:
1. Yarı tepkimeleri yazalım:
* Yükseltgenme: $Fe^{2+}(suda) \rightarrow Fe^{3+}(suda)$
* İndirgenme: $MnO_4^-(suda) \rightarrow Mn^{2+}(suda)$
2. Atomları denkleştirelim:
* Yükseltgenme: $Fe^{2+}(suda) \rightarrow Fe^{3+}(suda)$ (Atomlar zaten denk)
* İndirgenme: $MnO_4^-(suda) \rightarrow Mn^{2+}(suda) + 4H_2O(s)$
* $8H^+(suda) + MnO_4^-(suda) \rightarrow Mn^{2+}(suda) + 4H_2O(s)$
3. Yükü denkleştirelim:
* Yükseltgenme: $Fe^{2+}(suda) \rightarrow Fe^{3+}(suda) + e^-$
* İndirgenme: $5e^- + 8H^+(suda) + MnO_4^-(suda) \rightarrow Mn^{2+}(suda) + 4H_2O(s)$
4. Elektron sayılarını eşitleyelim:
* Yükseltgenme: $5Fe^{2+}(suda) \rightarrow 5Fe^{3+}(suda) + 5e^-$
* İndirgenme: $5e^- + 8H^+(suda) + MnO_4^-(suda) \rightarrow Mn^{2+}(suda) + 4H_2O(s)$
5. Yarı tepkimeleri toplayalım:
* $5Fe^{2+}(suda) + 8H^+(suda) + MnO_4^-(suda) \rightarrow 5Fe^{3+}(suda) + Mn^{2+}(suda) + 4H_2O(s)$
İşte denkleştirilmiş tepkime!
Umarım bu rehber, yarı denklem yöntemiyle katsayı bulma konusunda sana yardımcı olur. Başarılar!
