Noktalama işaretleri, yazılarımızı daha anlaşılır ve düzgün hale getirmek için kullandığımız işaretlerdir. Onlar yazının trafik işaretleri gibidir; nerede duracağımızı, nerede vurgu yapacağımızı gösterirler.
Görevi: Cümlenin sonuna konur. Kısaltmaların sonunda da kullanılır.
Görevi: Cümlede art arda gelen eş görevli sözcükleri ayırmak için kullanılır. Ayrıca, hitap sözcüklerinden ve cümle içindeki ara sözlerden sonra da konur.
Görevi: Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur.
Görevi: Sevgi, korku, şaşırma, kızgınlık gibi duyguları ifade eden cümlelerin sonuna konur. Ayrıca seslenme ve uyarı sözlerinden sonra da kullanılır.
Görevi: Satır sonuna sığmayan kelimeleri bölmek için ve ara sözleri ayırmak için kullanılır.
Görevi: Başka birinden alıntı yapılan sözleri veya vurgulanmak istenen sözcükleri belirtmek için kullanılır.
Görevi: Özel isimlere gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
Bu işaretleri doğru kullanmak, yazdıklarımızın herkes tarafından doğru anlaşılmasını sağlar. Lütfen örnek cümleleri dikkatlice inceleyin ve kendi cümlelerinizde kullanmaya çalışın.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalı virgül (;) doğru kullanılmıştır?
a) Annem pazardan; elma, armut ve muz aldı.
b) Dün akşam; sinemaya gittik.
c) Kitap okumayı; çok seviyorum.
d) Sınıfımızda ikişer kişilik; sıralar var.
Cevap: a) Annem pazardan; elma, armut ve muz aldı.
Çözüm: Noktalı virgül, birbiriyle bağlantılı ancak kendi içinde virgülle ayrılmış sıralı cümleleri veya ögeleri ayırmak için kullanılır. "a" seçeneğinde, "elma, armut ve muz" virgülle ayrıldığı için, bu öbeği cümlenin diğer kısmından ayırmak amacıyla noktalı virgül doğru kullanılmıştır.
Soru 2: "Bugün okulda ( ) matematik, Türkçe ve fen bilimleri dersleri işledik ( )" cümlesinde parantezle belirtilen yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri gelmelidir?
a) ( , ) - ( . )
b) ( : ) - ( ! )
c) ( ; ) - ( ... )
d) ( , ) - ( ? )
Cevap: a) ( , ) - ( . )
Çözüm: İlk boşluk, "Bugün okulda" ifadesinden sonra gelen açıklayıcı bölümü ayırmak için virgül (,) gelmelidir. Cümle bir duyuru veya haber bildirdiği ve soru anlamı taşımadığı için sonuna nokta (.) gelmelidir.
Soru 3: "Vay ( ) canına ( ) Bu ne güzel bir sürpriz ( )" cümlesinde parantezle belirtilen yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri gelmelidir?
a) ( ! ) - ( , ) - ( . )
b) ( , ) - ( ! ) - ( ! )
c) ( , ) - ( ! ) - ( ? )
d) ( ! ) - ( ! ) - ( . )
Cevap: b) ( , ) - ( ! ) - ( ! )
Çözüm: "Vay" ünleminden sonra bir ara söz geldiği için virgül (,) kullanılır. "canına" ifadesi bir ünlem olduğu için sonuna ünlem (!) işareti konur. Son cümle ise coşku ve heyecan bildirdiği için yine ünlem (!) işareti ile bitirilir.