Belgisiz sıfatlar, isimleri kesin olmayacak, tam olarak belli olmayacak şekilde sayı ya da miktar olarak belirten sözcüklerdir. Bir şeyin ne kadar olduğunu veya kaç tane olduğunu net olarak söylemezler, sadece bir fikir verirler.
Örneğin; "Bazı öğrenciler bahçede oynuyor." cümlesinde "bazı" sözcüğü, hangi öğrencilerin bahçede olduğunu tam olarak belirtmez. Sadece bir kısmından bahseder. İşte bu tür sözcüklere belgisiz sıfat denir.
İşte en sık kullanılan belgisiz sıfatlar ve örnekleri:
Bir sözcüğün belgisiz sıfat olup olmadığını anlamak için şu soruyu sorabiliriz: "İsmin sayısını veya miktarını tam ve kesin olarak mı, yoksa genel ve yaklaşık olarak mı belirtiyor?"
Örneğin, "beş kalem" dediğimizde kesin bir sayı belirtiriz. Bu bir sayı sıfatıdır. Ama "birkaç kalem" dediğimizde net bir sayı söylemeyiz, sadece "az sayıda" olduğunu anlarız. İşte bu, belgisiz sıfattır.
Unutma: Belgisiz sıfatlar her zaman bir ismin önüne gelir ve o ismi niteler. İsim çıkarıldığında cümledeki anlam bozulur.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "birkaç" sözcüğü belgisiz sıfat olarak kullanılmıştır?
a) Birkaç, bu iş için yeterli olmayabilir.
b) Birkaç arkadaşımızla sinemaya gideceğiz.
c) Bu konuda birkaçını uyarmak gerekiyor.
d) Birkaçı dün akşam buradaydı.
Cevap: B
Çözüm: "Birkaç" sözcüğü B seçeneğinde "arkadaş" isminin önüne gelerek onun sayısını belirsiz bir şekilde belirttiği için belgisiz sıfat görevindedir. Diğer seçeneklerde isim olarak kullanılmıştır.
Soru 2: "Bazı insanlar bu tür haberlere hemen inanıyor." cümlesindeki belgisiz sıfatın cümleye kattığı anlam aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tam ve kesin bir sayı belirtme
b) İnsanların tümünü kapsama
c) Belli bir bölümünü, hepsini değil
d) Soru yoluyla belirtme
Cevap: C
Çözüm: "Bazı" belgisiz sıfatı, bir varlığın belli bir bölümünü, tamamını değil, belirsiz bir kısmını ifade eder.
Soru 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük belgisiz sıfat değildir?
a) Bütün öğrenciler sınavdan geçti.
b) Her gün aynı yoldan yürüyoruz.
c) Bu kitabı bir yerde görmüştüm.
d) Kaç soruyu doğru yaptın?
Cevap: D
Çözüm: A, B ve C seçeneklerinde altı çizili sözcükler ("bütün", "her", "bir") bir ismin önüne gelerek onu belirsiz bir şekilde niteledikleri için belgisiz sıfattır. D seçeneğindeki "kaç" sözcüğü ise soru anlamı kattığı için soru sıfatıdır.
Soru 4: "Fazla şeker yemek sağlığa zararlıdır." cümlesindeki "fazla" sözcüğünün türü ve görevi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Belgisiz sıfat - "şeker" isminin miktarını belirsizce belirtmiştir.
b) Sayı sıfatı - "şeker" isminin sayısını kesin olarak belirtmiştir.
c) Niteleme sıfatı - "şeker" isminin rengini belirtmiştir.
d) İşaret sıfatı - "şeker" isminin yerini göstermiştir.
Cevap: A
Çözüm: "Fazla" sözcüğü, "şeker" isminin önüne gelerek onun miktarını kesin olmayan bir şekilde belirttiği için belgisiz sıfattır.
