İsim tamlamaları, bir varlığın başka bir varlığa ait olduğunu veya onunla ilgili olduğunu gösteren sözcük gruplarıdır. Belirtisiz isim tamlaması, bu tamlama türlerinden biridir.
Bir isim tamlamasında, tamlayan (ait olanı belirten) eki almamışsa ve tamlanan (kendisine ait olunan) eki almışsa buna belirtisiz isim tamlaması denir.
Kural şudur:
Yapısı şöyle gösterilebilir:
Tamlayan (eksiz) + Tamlanan (-i hâl eki)
İşte belirtisiz isim tamlamasına bazı örnekler:
Not: Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ile tamlananın yerleri değiştirilemez. Örneğin, "kapısı okul" şeklinde söyleyemeyiz. Anlam bozulur.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtisiz isim tamlaması kullanılmıştır?
a) Çocuğun oyuncağı b) Evin kapısı c) Kitap kapağı d) Öğretmenin kalemi
Cevap: c) Kitap kapağı
Çözüm: Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ek almaz. "Kitap" sözcüğü tamlayan eki (-ın, -in, -un, -ün) almamıştır ve "kapağı" sözcüğü tamlanandır.
Soru 2: "Okul bahçesinde oynayan çocukların sesleri her yeri kaplamıştı." cümlesinde geçen "okul bahçesi" tamlaması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Tamlayanı belirtme eki almıştır b) Tamlananı iyelik eki almamıştır c) Belirtili isim tamlamasıdır d) Tamlayan ek almamıştır
Cevap: d) Tamlayan ek almamıştır
Çözüm: "Okul bahçesi" tamlamasında tamlayan olan "okul" sözcüğü herhangi bir tamlama eki almamış, tamlanan olan "bahçesi" sözcüğü ise iyelik eki (-i) almıştır. Bu özellikler belirtisiz isim tamlamasını gösterir.
Soru 3: Aşağıdaki seçeneklerde verilen tamlamalardan hangisi tür bakımından diğerlerinden farklıdır?
a) duvar saati b) araba anahtarı c) annemin yemeği d) çelik kapı
Cevap: c) annemin yemeği
Çözüm: a, b ve d seçeneklerindeki tamlamalarda tamlayan ek almadığı için belirtisiz isim tamlamasıdır. c seçeneğindeki "annemin yemeği" tamlamasında ise tamlayan ("annemin") tamlama eki (-in) aldığı için belirtili isim tamlamasıdır.
