Soru 1: Bir müzik öğretmeni, öğrencilerine sesin yayılma hızının ortamın cinsine bağlı olduğunu göstermek için bir deney yapıyor. Aynı frekanstaki sesi önce havada, sonra su dolu bir havuzda ve en son da tahta bir masaya kulağını dayayarak dinletiyor. Öğrencilerden sesin en hızlı ve en yavaş hangi ortamda ilerlediğini bulmalarını istiyor.
a) En hızlı havada, en yavaş suda
b) En hızlı suda, en yavaş havada
c) En hızlı tahtada, en yavaş havada
d) En hızlı tahtada, en yavaş suda
Cevap: c) En hızlı tahtada, en yavaş havada
Çözüm: Ses, katı ortamlarda en hızlı, gaz ortamlarda ise en yavaş yayılır. Tahta katı, su sıvı, hava ise gaz halindedir. Bu nedenle ses en hızlı tahtada, en yavaş ise havada ilerler.
Soru 2: Bir konser salonunda sahnenin 50 metre uzağında oturan Zeynep, sahnenin 10 metre uzağında oturan Arda'dan daha geç şarkıyı duyuyor. Bu durumun temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Sesin soğurulması
b) Sesin farklı frekanslara sahip olması
c) Sesin belirli bir hızda yayılması
d) Sesin enerji taşıması
Cevap: c) Sesin belirli bir hızda yayılması
Çözüm: Ses, saniyede yaklaşık 340 metre hızla yayılır. Zeynep'in ses kaynağına olan uzaklığı daha fazla olduğu için, sesin ona ulaşması daha uzun sürer. Bu durum sesin belirli bir hızda yayılmasının doğal bir sonucudur.
Soru 3: Bir öğrenci, aynı uzunluktaki farklı kalınlıktaki X ve Y tellerini gerginlikleri aynı olacak şekilde çekip ses çıkartıyor. Y telinden çıkan sesin, X telinden çıkan sesten daha ince (tiz) olduğunu gözlemliyor. Buna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?
a) Y teli X telinden daha kalındır.
b) Y teli X telinden daha incedir.
c) Y telinin gerginliği daha azdır.
d) Y telinin uzunluğu daha fazladır.
Cevap: b) Y teli X telinden daha incedir.
Çözüm: Sesin tiz (ince) ya da pes (kalın) olması sesin frekansı ile ilgilidir. Aynı uzunluk ve gerginlikteki tellerde, ince olan tel daha yüksek frekansta (tiz) ses üretir. Y telinden çıkan ses daha tiz olduğuna göre, Y teli X telinden daha incedir.
Merhaba! Bu içerikte, Ses ve Özellikleri konusunu tekrar edeceğiz ve öğrendiklerimizi pekiştireceğiz. Konuyu anladıktan sonra, aşağıdaki test sorularını çözmeye çalışalım.
Ses, bir enerji türüdür ve titreşim sonucu oluşur. Ses, maddesel ortamlarda (katı, sıvı, gaz) dalgalar halinde yayılır. Ses boşlukta yayılmaz çünkü titreşimleri iletecek tanecikler yoktur.
Sesin yayılma hızı, ortamın cinsine ve sıcaklığına bağlıdır. Genel olarak:
Örneğin, ses havada saniyede yaklaşık 340 metre hızla ilerlerken, suda yaklaşık 1500 metre hızla ilerler.
Ses dalgaları da ışık gibi yansıyabilir. Sesin bir yüzeye çarpıp geri dönmesine yankı denir. Yankıyı duyabilmemiz için ses kaynağı ile yansıtıcı yüzey arasında belirli bir mesafe olması gerekir (yaklaşık 17 metre).
Ses dalgalarının bazı yumuşak ve gözenekli maddeler (halı, perde, köpük) tarafından emilmesine soğurulma denir. Bu olay, ses yalıtımında kullanılır.
Ses bir engele çarptığında üç şey olabilir:
1. Aşağıdaki ortamların hangisinde ses en hızlı yayılır?
2. "Ses boşlukta yayılmaz." ifadesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
3. Bir konser salonunun duvarlarının yumuşak ve gözenekli malzemelerle kaplanmasının ana amacı nedir?
4. I. Ses dalgalar halinde yayılır.
II. Ses bir enerji türüdür.
III. Sesin yayılması için maddesel ortama ihtiyaç yoktur.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
5. Aşağıdakilerden hangisi sesin yansımasına bir örnek değildir?
1. C) Tahta
Ses, katı ortamlarda en hızlı yayılır. Tahta bir katı madde olduğu için ses en hızlı tahtada yayılır.
2. B) Boşlukta sesi iletecek tanecikler yoktur.
Ses, taneciklerin titreşimi ile iletilir. Boşlukta tanecik olmadığı için ses yayılamaz.
3. B) Sesi soğurmak
Yumuşak ve gözenekli malzemeler sesi soğurarak yankıyı ve gürültüyü azaltır.
4. B) I ve II
I ve II. ifadeler doğrudur. III. ifade yanlıştır çünkü sesin yayılması için maddesel ortam gerekir.
5. C) Odanın içindeki sesin azalması için perde asılması
Perde asmak sesin soğurulmasına örnektir, yansımasına değil.
1. Sesin oluşması için bir kaynağın ........... gereklidir.
2. Ses boşlukta ........... çünkü sesin yayılması için tanecikli bir ortam gerekir.
3. Sesin şiddetini ölçen birime ........... denir.
4. Bir sesin ince ya da kalın olması sesin ........... ile ilgilidir.
5. Sesin bir engele çarpıp geri dönmesine ........... denir.
Aşağıdaki ifadelerin doğru (D) veya yanlış (Y) olduğunu belirtiniz.
1. ( ) Ses sadece katı ortamlarda yayılır.
2. ( ) Sesin yüksekliği, ses kaynağının titreşim hızına (frekans) bağlıdır.
3. ( ) Işık, sesten daha yavaş hareket eder.
4. ( ) Yankı, sesin yansıması sonucu oluşur.
5. ( ) Sesin şiddeti desibel (dB) birimi ile ölçülür.
Aşağıdaki kavramları tanımlarıyla eşleştiriniz.
1. Gürültü kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinden iki tanesini yazınız.
2. Bir konser salonunun duvarlarının yumuşak ve pürüzlü malzemelerle kaplanmasının sebebi nedir?
3. Bir davulun tokmağı ile daha sert vurulduğunda çıkan sesin şiddeti neden artar?
1. Aşağıdakilerden hangisi sesin yayılma hızını etkileyen faktörlerden biri değildir?
A) Ortamın sıcaklığı
B) Ortamın cinsi
C) Sesin frekansı
D) Ortamın yoğunluğu
2. Aşağıdaki ortamların hangisinde ses en hızlı yayılır?
A) Hava
B) Su
C) Demir
D) Boşluk
3. Bir ses kaynağından çıkan sesin, kulak zarımızı daha fazla titreştirmesi aşağıdakilerden hangisi ile açıklanır?
A) Sesin tiz olması
B) Sesin şiddetinin fazla olması
C) Sesin pes olması
D) Sesin frekansının az olması
Cevaplar:
A: 1) titreşmesi, 2) yayılmaz, 3) desibel, 4) frekansı, 5) yankı
B: 1) Y, 2) D, 3) Y, 4) D, 5) D
C: 1-B, 2-E, 3-D, 4-C, 5-A
D: 1) İşitme kaybı, dikkat dağınıklığı, stres, uyku bozukluğu (herhangi ikisi), 2) Ses yansımasını (yankıyı) azaltmak için, 3) Titreşimin genliği arttığı için
E: 1-C, 2-C, 3-B
