Kuvvet, duran bir cismi hareket ettirebilen, hareket eden bir cismi durdurabilen, cisimlerin hızını, yönünü veya şeklini değiştirebilen etkidir. Şimdi bu konuyla ilgili bazı çözümlü soruları inceleyelim.
Soru 1: Durmakta olan bir topa arkadaşı vuruyor ve top hareket ediyor. Bu olayı kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerinden hangisiyle açıklayabiliriz?
Çözüm: Bu olay, kuvvetin duran bir cismi hareket ettirme etkisi ile açıklanır. Top başlangıçta duruyordu, kuvvetin etkisiyle hareket etmeye başladı.
Soru 2: Yuvarlanan bir bilye, önüne çıkan bir yastığa çarpıp duruyor. Bu durum kuvvetin hangi etkisine örnektir?
Çözüm: Bu, kuvvetin hareket halindeki bir cismi durdurma etkisidir. Hareket eden bilye, yastığın uyguladığı kuvvet (sürtünme kuvveti) nedeniyle durmuştur.
Soru 3: Düz bir yolda 10 m/s hızla giden bir araba, viraja girdiğinde yön değiştiriyor. Bu durumda kuvvetin hangi etkisi görülmektedir?
Çözüm: Bu, kuvvetin hareket halindeki bir cismin yönünü değiştirme etkisidir. Virajda yolun arabanın tekerleklerine uyguladığı kuvvet, arabanın yönünü değiştirir.
Soru 4: Elimizde sıktığımız bir süngerin şekli değişir. Bu olay kuvvetin hangi etkisini gösterir?
Çözüm: Bu, kuvvetin cisimlerin şeklini değiştirme etkisidir. Süngere uyguladığımız kuvvet, onun biçiminin değişmesine neden olur.
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Aşağıdaki olaylardan hangisi kuvvetin "cisimlerin şeklini değiştirme" etkisine örnek değildir?
Cevap: C) Kalemi yuvarlamak. Burada kuvvet, cismi hareket ettirir, şeklini değiştirmez.
2. Hareket halindeki bir otomobilin sürücüsü, frene basarak otomobili yavaşlatıp durduruyor. Bu olayda kuvvetin hangi etkisi görülmüştür?
Cevap: C) Hareket halindeki cisimleri durdurma
3. I. Uçan balona vurmak
II. Yere düşen portakalı yakalamak
III. Yerde duran topa tekme atmak
Yukarıdaki olaylardan hangilerinde kuvvet, cismin hızında değişikliğe neden olur?
Cev
Soru 1: Bir sürücü, arabasını hareket ettirmek için gaz pedalına basıyor. Daha sonra trafik ışığında durmak için frene basıyor. Bu olaylarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Gaz pedalına basmak dengelenmiş kuvvet etkisinde harekete örnektir.
b) Frene basmak dengelenmemiş kuvvet etkisinde harekete örnektir.
c) Arabayı hareket ettiren kuvvet dengelenmiş kuvvettir.
d) Arabayı yavaşlatan kuvvet dengelenmemiş kuvvettir.
Cevap: d) Arabayı yavaşlatan kuvvet dengelenmemiş kuvvettir.
Çözüm: Dengelenmemiş kuvvet, cismin hareket durumunu değiştirir. Fren yapıldığında araba yavaşlar yani hareket durumu değişir, bu da dengelenmemiş kuvvet etkisinde olduğunu gösterir.
Soru 2: Bir öğrenci, masa üzerinde duran kitabı iterek hareket ettiriyor. Kitap sabit süratle hareket ederken öğrenci itme kuvvetini kaldırıyor ve kitap bir süre sonra duruyor. Bu deneyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?
a) Kitabın sabit süratle hareket etmesi için sürtünme kuvvetine eşit büyüklükte kuvvet uygulanmalıdır.
b) İtme kuvveti kaldırıldığında kitabı durduran kuvvet sürtünme kuvvetidir.
c) Kitabın hareket etmesi dengelenmemiş kuvvetlerin sonucudur.
d) Kitabın durması dengelenmiş kuvvetlerin sonucudur.
Cevap: d) Kitabın durması dengelenmiş kuvvetlerin sonucudur.
Çözüm: Kitap dururken net kuvvet sıfır değildir. Sürtünme kuvveti kitabın hareketine zıt yönde etki ederek onu durdurur, bu da dengelenmemiş kuvvet etkisidir.
Soru 3: Aşağıdaki durumların hangisinde cismin üzerine etki eden net kuvvet sıfırdan farklıdır?
a) Düz yolda sabit süratle giden bisiklet
b) Havada sabit yükseklikte asılı duran helikopter
c) Viraja giren otomobil
d) Masanın üzerinde hareketsiz duran kalem
Cevap: c) Viraja giren otomobil
Çözüm: Net kuvvetin sıfırdan farklı olması, cismin hareket durumunun değiştiğini gösterir. Viraja giren otomobilin yönü değiştiği için hareket durumu değişmiştir ve net kuvvet sıfırdan farklıdır.
