6. Sınıf Med Çeşitleri (Meddiarız, Meddilazım, Meddilin) Nelerdir?

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Özellikle hangi durumlarda hangi meddin uygulanacağını karıştırıyorum. Harfleri uzatma sürelerini de tam olarak oturtamadım.

Answer 1

Med Çeşitleri

Kur'an-ı Kerim'i doğru ve güzel okumak için uymamız gereken kurallardan biri de med kurallarıdır. Med, uzatma demektir. Yani bir harfin okunuşunu uzatırız. Bu derste, bir harfin ne zaman ve ne kadar uzatılacağını belirleyen üç önemli med kuralını öğreneceğiz: Meddi Arız, Meddi Lazım ve Meddi Lin.

1. Meddi Arız

"Arız" geçici, sonradan olan demektir. Meddi Arız, durduğumuz zaman ortaya çıkan bir uzatmadır.

• Nasıl Olur? Bir kelimenin sonunda med harflerinden biri (ا, و, ي) varsa ve ondan hemen önce de üstün, ötre veya esre hareke varsa, bu bir Meddi Tabiî'dir (Doğal Uzatma). Ancak biz bu kelimenin sonuna geldiğimizde duraklarız ve kelimenin son harfi sükun (cezim) ile okunur. İşte bu durma hali, uzatmayı etkiler.
• Uzatma Miktarı: Meddi Arız'ı okurken 1, 2, 3 veya 4 elif miktarı (yani 1, 2, 3 veya 4 saniye) uzatabiliriz. Genellikle 2 veya 4 elif miktarı uzatmak yaygındır.

Örnek: "عَلَيْهِمُ" kelimesi geçtiyse...
Geçerken (vasıl halinde): Al-eyhi-mu şeklinde, Meddi Tabiî olarak 1 elif uzatılır.
Duruşta (vakıf halinde): "عَلَيْهِمْ" şeklinde okunur. Son harf sükun olduğu için Al-eyyyyy-him şeklinde Meddi Arız olur ve 2-4 elif uzatılır.

2. Meddi Lazım

"Lazım" gerekli, zorunlu demektir. Meddi Lazım, durup durmamamıza bakılmaksızın mutlaka yapmamız gereken bir uzatmadır. Bu uzatma, bir kelimenin içinde sabittir.

• Nasıl Olur? Bir kelimenin ortasında veya sonunda, med harfinden (ا, و, ي) sonra sebeb-i med denilen bir uzatma sebebi gelir. Meddi Lazım'da bu sebep, lîn harfinden sonra gelen sükun değil, "şeddeli" bir harftir. Şedde, harfin iki katı okunması demektir.
• Uzatma Miktarı: Meddi Lazım 4 elif miktarı (yaklaşık 4 saniye) uzatılır. Bu uzatma kesin bir kuraldır.

Örnek: "حَاقَّ" kelimesi. Burada "ا" (elif) med harfidir. Ondan sonra gelen "ق" harfi ise şeddelidir (yani iki katı çıkar: "k-k"). İşte bu durum Meddi Lazım'dır. Kelimeyi Hāāāākke şeklinde, "ا" harfini 4 elif miktarı uzatarak okuruz.

Diğer bir örnek: "الضَّالِّينَ" kelimesindeki "الِّينَ" kısmı. Burada "ي" med harfidir ve şeddeli "ل" harfinden önce gelir. Bu da Meddi Lazım'dır. Dāāāāl-li-ne şeklinde okunur.

3. Meddi Lin

"Lin" yumuşak demektir. Meddi Lin, yumuşak harflerle ilgili bir uzatma kuralıdır.

• Nasıl Olur? Bir kelimede Lîn harflerinden biri (و veya ي) bulunur. Bu harfler, kendinden önceki harfin harekesi üstün olursa lîn harfi olur. Bu lîn harfinden sonra gelen harf eğer sükun (cezim) ile okunuyorsa, Meddi Lin olur.
• Uzatma Miktarı: Meddi Lin, Meddi Arız gibidir. Geçerken (vasıl halinde) uzatma yoktur veya 1 elif uzatılır. Ancak duraklarsak 2, 4 veya 6 elif miktarı uzatabiliriz. Genellikle 2 veya 4 elif miktarı tercih edilir.

Örnek: "الصَّيْف" kelimesi geçtiyse...
"ي" harfinden önceki "ص" harfinin harekesi üstündür. Bu yüzden bu "ي", lîn harfidir. Eğer durmazsak (vasıl halinde) "es-seyf" şeklinde normal okuruz. Ama durursak (vakıf halinde) "es-seyyyf" şeklinde, "ي" lîn harfini 2-4 elif miktarı uzatarak okuruz.

Diğer bir örnek: "خَوْف" kelimesi. Buradaki "و" harfi de aynı şartlarla lîn harfidir. Duruşta "havvvf" şeklinde uzatılır.

Özet

• Meddi Arız: Durunca olur. Uzatma miktarı esnektir (1-4 elif).
• Meddi Lazım: Her zaman olur, zorunludur. Tam 4 elif uzatılır.
• Meddi Lin: Lîn harfinden sonra sükun gelirse ve durulursa olur. Uzatma miktarı esnektir (2-4-6 elif).

Answer 2

6. Sınıf Med Çeşitleri Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir Kur'an kursu öğrencisi olan Ayşe, tecvid kurallarını öğrenirken med çeşitleri konusuna çalışıyor. Hocası, "Bir med harfinden sonra sebeb-i med olan bir harf gelir ve bu harf üzerinde durulursa (vakıf yapılırsa) okuyuşta ortaya çıkan med çeşidine ne denir?" diye soruyor. Ayşe doğru cevabı vermek istiyor.
a) Meddi Tabii
b) Meddi Arız
c) Meddi Lazım
d) Meddi Lin

Cevap: c) Meddi Lazım
Çözüm: Meddi Lazım, med harfinden sonra sebeb-i med olan sükun (cezim) gelmesi ve bu sükunun asli (orijinal) olması durumunda ortaya çıkar. Vakıf yapıldığında (durulduğunda) bu sükun ortaya çıktığı için Meddi Lazım okunur. Örneğin, "الۤضَّآلّ۪ينَ" kelimesindeki "ضَّآلّ۪ينَ" kısmında Lam harfinden sonra asli sükun gelir ve bu bir Meddi Lazım'dır.

Soru 2: Tecvid dersinde öğretmen, tahtaya "يَعْلَمُونَ" ve "أَن۪عَمْتَ" kelimelerini yazıyor. Bu iki kelimede görülen, med harfinden sonra lin harfi ve arızı sükun gelmesiyle oluşan med çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Meddi Tabii
b) Meddi Arız
c) Meddi Lazım
d) Meddi Lin

Cevap: d) Meddi Lin
Çözüm: Meddi Lin, lin harfleri olan Vav (و) ve Ya (ي)'dan sonra sebeb-i med olan arızı sükun gelmesi durumunda yapılır. "يَعْلَمُونَ" kelimesinde Vav'dan sonra vakıf yapıldığında sükun oluşur. "أَن۪عَمْتَ" kelimesinde ise Cezimli (sakin) Mim'den önce lin harfi olan Vav gelir. Her iki durumda da Meddi Lin uygulanır ve 4 elif miktarı uzatılır.

Soru 3: Bir tilavet yarışmasına hazırlanan Mehmet, "وَلَا ٱلضَّآلِّينَ" ayetini okurken, "ضَّآلِّينَ" kısmında hangi med kuralını uygulayacağını düşünüyor. Bu kelimede, med harfi olan Elif'ten (ا) sonra gelen ve asli (orijinal) sükun sebebiyle oluşan med çeşidi nedir?
a) Meddi Tabii
b) Meddi Arız
c) Meddi Lazım
d) Meddi Lin

Cevap: c) Meddi Lazım
Çözüm: "ضَّآلِّينَ" kelimesinde, med harfi olan Elif'ten (ا) sonra, Lam harfi üzerinde asli (orijinal) bir sükun (cezim/şedde) vardır. Med harfinden sonra asli sükun gelmesi durumunda Meddi Lazım kuralı uygulanır ve 4 elif miktarı (saniye) uzatma yapılır. Bu, Meddi Lazım'ın kelime içinde (harf-i med + asli sükun) şeklinde gerçekleşen bir çeşididir.