Paralel, Meridyen, Enlem ve Boylam
Dünya'mızı bir karpuza benzetebiliriz. Nasıl ki bir karpuzun üzerinde çizgiler varsa, Dünya'nın da hayali çizgileri vardır. Bu çizgiler sayesinde Dünya üzerindeki herhangi bir yerin tam konumunu bulabiliriz. Bu hayali çizgilere paralel ve meridyen denir.
Paraleller (Enlem)
Paraleller, Ekvator'a paralel olarak bir uçtan bir uca uzanan hayali dairelerdir. En büyük paralel dairesi Ekvator'dur.
- Başlangıç paraleli Ekvator'dur (0°).
- Ekvator, Dünya'yı Kuzey Yarım Küre ve Güney Yarım Küre olarak ikiye ayırır.
- Kuzey Yarım Küre'de 90, Güney Yarım Küre'de 90 tane olmak üzere toplam 180 paralel vardır.
- Paralellerin birbirine olan uzaklığı eşittir (yaklaşık 111 km).
- Paralellerin derecesi Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe büyür.
Bir yerin Ekvator'a olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem denir. Enlem, paralellerle ölçülür.
Meridyenler (Boylam)
Meridyenler, bir kutuptan diğer kutba uzanan hayali yarım dairelerdir.
- Başlangıç meridyeni Greenwich'tir (0°). İngiltere'den geçer.
- Greenwich, Dünya'yı Doğu Yarım Küre ve Batı Yarım Küre olarak ikiye ayırır.
- Doğu Yarım Küre'de 180, Batı Yarım Küre'de 180 tane olmak üzere toplam 360 meridyen vardır.
- İki meridyen arasındaki uzaklık sadece Ekvator'da 111 km'dir. Kutuplara doğru gidildikçe bu mesafe azalır ve kutuplarda sıfır olur.
- Meridyenler arasındaki zaman farkı vardır. Her meridyen arasında 4 dakikalık zaman farkı bulunur.
Bir yerin Greenwich (Başlangıç Meridyeni)'ne olan uzaklığının açı cinsinden değerine boylam denir. Boylam, meridyenlerle ölçülür.
Özetle:
- Paralel: Ekvator'a paralel çizilen hayali daireler.
- Meridyen: İki kutbu birleştiren hayali yarım daireler.
- Enlem: Bir yerin Ekvator'a uzaklığını ifade eder. Paralellerle ölçülür.
- Boylam: Bir yerin Greenwich'e uzaklığını ifade eder. Meridyenlerle ölçülür.
Bir yerin Dünya üzerindeki tam adresini bulmak için hem enlemine hem de boylamına bakarız. Örneğin, Türkiye; 36° - 42° Kuzey enlemleri ile 26° - 45° Doğu boylamları arasında yer alır.
