6. sınıf Türkiye'nin fiziki özellikleri ve yeryüzü şekilleri nelerdir?

Question

Bu konuyu çalışırken haritadaki farklı renkların ne anlama geldiğini karıştırıyorum. Özellikle dağların, platoların ve ovaların Türkiye'nin neresinde yoğunlaştığını anlamakta zorlanıyorum. Ayrıca bu yeryüzü şekillerinin iklimi ve yaşamı nasıl etkilediğini merak ediyorum.

Answer 1

Türkiye'nin Fiziki Özellikleri ve Yeryüzü Şekilleri

Ülkemiz, coğrafi konumu nedeniyle çok çeşitli yeryüzü şekillerine sahiptir. Bu şekiller, Türkiye'yi hem görünüm hem de iklim açısından benzersiz kılar. Gelin bu şekilleri birlikte inceleyelim.

1. Dağlar

Türkiye, genel olarak engebeli bir ülkedir ve dağlar önemli yer tutar. Bu dağlar oluşum şekillerine göre ikiye ayrılır:

• Kıvrım Dağları: Yer kabuğundaki yan basınçların etkisiyle kıvrılarak oluşmuşlardır. Kuzey Anadolu Dağları (Kaçkar, Ilgaz, Köroğlu) ve Güney Anadolu Dağları (Toroslar) bu türdendir.
• Kırık Dağlar: Yer kabuğundaki çatlaklar boyunca yükselen bloklardan oluşurlar. Ege Bölgesi'ndeki Kazdağları, Madra Dağı, Yunt Dağı ve İç Anadolu'daki Erciyes Dağı bu türe örnektir.

2. Ovalar

Ovalar, akarsuların taşıdığı alüvyonlarla (verimli topraklarla) dolmuş, deniz seviyesine yakın, düz veya hafif eğimli geniş düzlüklerdir. Tarım için çok elverişlidirler.

• Kıyı Ovaları: Deniz kıyısında yer alırlar. Çukurova, Bafra, Çarşamba ovaları gibi.
• İç Ovalar: Denizden uzak, iç kesimlerde yer alırlar. Konya Ovası, Harran Ovası, Malatya Ovası gibi.

3. Platolar (Yaylalar)

Platolar, çevresine göre yüksekte kalmış, akarsular tarafından derin bir şekilde parçalanmış geniş düzlüklerdir. Ülkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesi'nde görülür. Hayvancılık ve tarım için önemlidirler. Haymana Platosu, Obruk Platosu, Uzunyayla önemli platolardandır.

4. Vadiler

Akarsuların, yatağını derinlemesine yardığı, genellikle dar ve uzun oluk şeklindeki çukurluklardır. Ülkemiz akarsu bakımından zengin olduğu için birçok vadi bulunur. Göksu Vadisi, Munzur Vadisi, Fırat Vadisi bunlara örnektir.

5. Göller

Türkiye, göller bakımından da zengin bir ülkedir. Göllerimiz oluşumlarına göre ikiye ayrılır:

• Doğal Göller: Yer şekillerinin doğal süreçlerle oluşturduğu göllerdir. Van Gölü (Türkiye'nin en büyüğü), Tuz Gölü (sığ ve tuz oranı yüksek) ve Beyşehir Gölü gibi.
• Baraj Gölleri (Yapay Göller): İnsanların elektrik üretmek veya sulama yapmak için akarsular önüne set çekerek oluşturduğu göllerdir. Atatürk Baraj Gölü, Keban Baraj Gölü gibi.

6. Kıyılar

Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye'nin kıyıları da farklı özelliklere sahiptir:

• Boyuna Kıyı Tipi

Answer 2

6. Sınıf Türkiye'nin Fiziki Özellikleri ve Yeryüzü Şekilleri Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Türkiye fiziki haritası üzerinde yapılan bir incelemede, Ege Bölgesi'nde dağların kıyıya dik uzandığı ve bu durumun kıyıda girinti-çıkıntının fazla olmasına neden olduğu gözlemlenmiştir. Bu durumun aşağıdakilerden hangisi üzerinde en az etkili olduğu söylenebilir?
a) Kıyı kesimde delta ovalarının oluşması
b) İç kesimlerle ulaşımın kolaylaşması
c) Kıyıda doğal liman sayısının artması
d) Deniz etkisinin iç kesimlere daha fazla sokulabilmesi
Cevap: A Çözüm: Ege Bölgesi'nde dağların kıyıya dik uzanması, ulaşımı kolaylaştırır, liman sayısını artırır ve deniz etkisinin içeri sokulmasını sağlar. Ancak delta ovalarının oluşması için dağların kıyıya paralel uzanması ve akarsuların bol alüvyon getirmesi gerekir. Bu durum daha çok Karadeniz Bölgesi'nde görülür.

Soru 2: Bir öğrenci, Türkiye'deki yükseltinin batıdan doğuya doğru gidildikçe genel olarak arttığını ve bu durumun doğu bölgelerinde sıcaklık ortalamalarını düşürdüğünü öğrenmiştir. Aynı enlemde olmalarına rağmen Erzurum'un İzmir'den daha soğuk olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) Karasallık derecesi
b) Enlem faktörü
c) Yükselti faktörü
d) Nem miktarı
Cevap: C Çözüm: İki şehir de aynı enlemde yer almasına rağmen Erzurum, İzmir'e göre çok daha yüksek bir platoda kuruludur. Yükselti arttıkça sıcaklık düşer. Bu nedenle temel fark yükseltidir.

Soru 3: Türkiye'nin fiziki özellikleri düşünüldüğünde, aşağıdaki yeryüzü şekli-bölge eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
a) Delta Ovaları - Karadeniz Bölgesi
b) Volkanik Dağlar - İç Anadolu Bölgesi
c) Karstik Ovalar - Akdeniz Bölgesi
d) Horst-Graben Sistemi - Ege Bölgesi
Cevap: B Çözüm: Türkiye'deki başlıca volkanik dağlar (Ağrı, Tendürek, Süphan, Nemrut, Erciyes, Hasan) genellikle Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alır. İç Anadolu'da volkanik dağ olarak Karadağ, Karacadağ ve Melendiz Dağı sayılabilse de, volkanik dağ denilince akla ilk gelen bölge Doğu Anadolu'dur. Seçenekteki eşleştirme bu nedenle yanlış kabul edilebilir.