🧬 9. Sınıf Biyoloji 2. Dönem 1. Yazılıya Hazırlık: 1. Senaryo MEB Soruları
Merhaba 9. sınıf öğrencileri! Biyoloji 2. dönem 1. yazılıya hazırlanırken MEB'in yayınladığı senaryoları incelemek, sınavda karşınıza çıkabilecek soru tiplerini anlamanıza yardımcı olacaktır. Bu yazıda, 1. senaryoya uygun soru örneklerini ve konu özetlerini bulabilirsiniz.
🌱 Hücre Bölünmesi
Hücre bölünmesi, canlıların büyümesi, gelişmesi ve üremesi için temel bir süreçtir. İki ana hücre bölünmesi çeşidi vardır: mitoz ve mayoz.
- 🍎 Mitoz: Vücut hücrelerinde (somatik hücreler) gerçekleşir. Amacı, hücre sayısını artırarak büyüme ve onarımı sağlamaktır. Mitoz sonucu oluşan hücreler, ana hücreyle aynı genetik yapıya sahiptir (2n kromozomlu).
- 🍎 Mayoz: Üreme hücrelerinde (gametler) gerçekleşir. Amacı, üreme hücrelerinin oluşumunu sağlamaktır. Mayoz sonucu oluşan hücreler, ana hücrenin kromozom sayısının yarısına sahiptir (n kromozomlu). Bu sayede döllenme ile kromozom sayısı sabit kalır.
🌿 Kalıtım
Kalıtım, genetik özelliklerin nesilden nesile aktarılmasıdır. Bu süreçte genler ve kromozomlar önemli rol oynar.
- 🍎 Gen: DNA üzerinde bulunan ve belirli bir özelliği kontrol eden birimlerdir.
- 🍎 Kromozom: DNA'nın proteinlerle sarılıp yoğunlaşmış halidir. Her türün kendine özgü bir kromozom sayısı vardır.
- 🍎 Alel: Bir genin farklı varyasyonlarıdır. Örneğin, bir bitkide çiçek rengi geni için mor ve beyaz alelleri bulunabilir.
- 🍎 Genotip: Bir bireyin genetik yapısıdır.
- 🍎 Fenotip: Bir bireyin gözlemlenebilir özellikleridir (genotip + çevresel faktörler).
🌼 Mendel Genetiği
Gregor Mendel, kalıtım prensiplerini ortaya koyan bilim insanıdır. Bezelye bitkileri üzerinde yaptığı deneylerle, baskınlık, çekiniklik ve ayrılma ilkelerini belirlemiştir.
- 🍎 Baskın Alel: Fenotipte etkisini her zaman gösteren aleldir (büyük harfle gösterilir, örneğin A).
- 🍎 Çekinik Alel: Fenotipte etkisini sadece homozigot durumda gösteren aleldir (küçük harfle gösterilir, örneğin a).
- 🍎 Homozigot: Bir gen için aynı alellere sahip olma durumudur (AA veya aa).
- 🍎 Heterozigot: Bir gen için farklı alellere sahip olma durumudur (Aa).
🌸 Örnek Soru ve Çözümü
Soru: Mor çiçekli (MM) homozigot baskın bir bezelye bitkisi ile beyaz çiçekli (mm) homozigot çekinik bir bezelye bitkisi çaprazlanıyor. F1 dölündeki bireylerin genotip ve fenotip oranları nelerdir?
Çözüm:
MM x mm çaprazlaması yapıldığında, F1 dölündeki tüm bireyler heterozigot (Mm) genotipine sahip olacaktır. Mor çiçek aleli baskın olduğu için, F1 dölündeki tüm bireyler mor çiçekli olacaktır. Yani, genotip oranı %100 Mm, fenotip oranı %100 mor çiçektir.
Umarım bu özet ve örnek soru, 9. sınıf biyoloji yazılısına hazırlanmanıza yardımcı olur. Başarılar!
