# Adlaşmış Sıfat-Fiil Nedir? 📚
Türkçe dilbilgisi konuları arasında yer alan adlaşmış sıfat-fiil, hem sıfat-fiilleri hem de adlaşmayı anlamak için önemli bir konudur. Bu yazıda adlaşmış sıfat-fiilin ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve örneklerle açıklayacağız.
🎯 Sıfat-Fiil Nedir?
Fiillerin cümlede sıfat görevinde kullanılmasını sağlayan ve belirli eklerle oluşturulan sözcüklere sıfat-fiil (ortaç) denir. Sıfat-fiil ekleri şunlardır:
- -an, -en: koşan çocuk, gülen yüz
- -ası, -esi: ölesi sevgi, yıkası el
- -maz, -mez: tükenmez kalem, bitmez iş
- -ar, -er: çıkar yol, güler yüz
- -dık, -dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, -tük: tanıdık kişi, bildik konu
- -acak, -ecek: gelecek hafta, okuyacak kitap
- -mış, -miş, -muş, -müş: olmuş elma, geçmiş gün
🔄 Adlaşmış Sıfat-Fiil Nedir?
Adlaşmış sıfat-fiil, bir sıfat-fiilin nitelediği isim düştüğünde, sıfat-fiilin isim görevi üstlenmesi durumudur. Başka bir deyişle, sıfat-fiil eklerini alan fiillerin, niteledikleri isimler olmadan kullanılmasıdır.
📝 Adlaşmış Sıfat-Fiil Nasıl Oluşur?
Adlaşmış sıfat-fiil oluşumu şu şekilde gerçekleşir:
- Normal kullanım: Sıfat-fiil + İsim
- Adlaşmış durum: Sıfat-fiil (isim düşmüş)
✨ Adlaşmış Sıfat-Fiil Örnekleri
1. "-an, -en" Ekiyle Oluşanlar
- Normal: Gülen insanlar mutludur.
- Adlaşmış: Gülenler mutludur. (insanlar düşmüş)
2. "-acak, -ecek" Ekiyle Oluşanlar
- Normal: Gelecek zaman belirsizdir.
- Adlaşmış: Gelecek belirsizdir. (zaman düşmüş)
3. "-mış, -miş, -muş, -müş" Ekiyle Oluşanlar
- Normal: Olmuş elma yememelisin.
- Adlaşmış: Olmüşü yememelisin. (elma düşmüş)
4. "-dık, -dik, -duk, -dük" Ekiyle Oluşanlar
- Normal: Tanıdık kişiler güven verir.
- Adlaşmış: Tanıdıklar güven verir. (kişiler düşmüş)
💡 Adlaşmış Sıfat-Fiilin Özellikleri
- 📌 Adlaşmış sıfat-fiiller, cümlede isim gibi çekimlenebilir (hâl ekleri, iyelik ekleri alabilir).
- 📌 Çoğul eki alabilirler: "gelenler", "gidecekler"
- 📌 İyelik ekleri alabilirler: "gelenim", "gideceğin"
- 📌 Hâl ekleri alabilirler: "gelene", "gidecekten"
- 📌 Cümlede özne, nesne, dolaylı tümleç gibi görevlerde bulunabilirler.
🧩 Adlaşmış Sıfat-Fiille İlgili Önemli Noktalar
- ✅ Adlaşmış sıfat-fiiller, fiilimsiler arasında en sık adlaşan türdür.
- ✅ Adlaşmış sıfat-fiiller, sıfat-fiil eklerini taşıdıkları için fiil anlamlarını da korurlar.
- ✅ Adlaşmış sıfat-fiiller, dilimizde kalıplaşmış birçok ifade oluşturmuştur: "gelecek", "geçmiş", "olanlar", "yapanlar" gibi.
🔍 Adlaşmış Sıfat-Fiil Nasıl Anlaşılır?
Bir sözcüğün adlaşmış sıfat-fiil olup olmadığını anlamak için şu yöntemi kullanabilirsiniz:
- Sözcüğün sıfat-fiil eki taşıyıp taşımadığını kontrol edin.
- Sözcüğün nitelediği ismin cümleden çıkarılıp çıkarılamadığını kontrol edin.
- Sözcüğün cümlede isim görevinde kullanılıp kullanılmadığını kontrol edin.
Örneğin, "Gelenler partiye katıldı." cümlesinde "gelenler" sözcüğü:
- "-en" sıfat-fiil ekini taşır
- "Gelen misafirler" ifadesindeki "misafirler" ismi düşmüştür
- Cümlede özne görevindedir
Bu nedenle "gelenler" bir adlaşmış sıfat-fiildir.
🎓 Özet
Adlaşmış sıfat-fiil, sıfat-fiil eklerini alan ve niteledikleri isim düştüğü için isim görevi üstlenen sözcüklerdir. Türkçede yaygın olarak kullanılan bu yapı, dilimizin esnekliğini ve zenginliğini gösteren önemli bir dilbilgisi konusudur.
