Marksist teorinin temel kavramlarından olan altyapı ve üstyapı ilişkisi, toplumsal yapının ekonomik temel ile kültürel, hukuki ve siyasi kurumlar arasındaki diyalektik bağı açıklar. Bu yazıda, bu iki kavramın karşılıklı etkileşimini inceleyeceğiz.
Altyapı, bir toplumun ekonomik temelini oluşturan maddi unsurlar bütünüdür:
Örneğin, feodal bir toplumda toprak mülkiyeti, sanayi toplumunda ise fabrikalar altyapının temelini oluşturur.
Üstyapı, altyapı tarafından şekillenen kurumlar ve ideolojiler bütünüdür:
Ekonomik temel, üstyapıyı belirleyici rol oynar:
Üstyapı kurumları da altyapıyı etkiler ve dönüştürür:
Altyapı-üstyapı ilişkisi, toplumsal değişimi anlamak için temel bir analiz aracıdır. Ekonomik yapıların kültürü ve hukuku şekillendirdiği, ancak bu kurumların da ekonomiyi dönüştürdüğü bu diyalektik süreç, modern toplum çözümlemelerinde halen geçerliliğini korumaktadır.
