Yusuf Atılgan'ın 1973 tarihli unutulmaz romanı "Anayurt Oteli", Türk edebiyatının en derinlikli ve sarsıcı karakter portrelerinden birini sunar. Edebiyatımızın "modern klasik"leri arasında sayılan bu eser, yalnızlık, takıntı, toplumsal dışlanma ve içsel çöküş temalarını, bir taşra otelinin loş koridorlarında adım adım işler. Bu yazıda, romanın konusunu, karakterini ve bize ne anlattığını inceliyoruz.
Roman, Zebercet adında, kasabanın tek oteli olan Anayurt Oteli'ni annesinden devralmış, orta yaşlı, içine kapanık ve yalnız bir adamın hikayesini anlatır. Zebercet'in sıradan ve tekdüze hayatı, bir gece otele gelen ve sadece bir gece kalan genç ve gizemli bir kadınla (adını hiç öğrenemeyiz) altüst olur.
Bu kısa karşılaşma, Zebercet'in zaten hassas olan ruh dünyasında bir kıvılcım çakar. Kadının ardından duyduğu takıntılı özlem ve arzu, onu giderek gerçeklikten koparan, obsesif davranışlara sürükler. Otel, artık sadece bir işletme değil, onun iç dünyasının, saplantılarının ve yalnızlığının fiziksel bir uzantısı haline gelir.
Zebercet, edebiyatımızın en iyi işlenmiş "yabancı" ve "yabancılaşmış" karakterlerindendir. Onun hikayesi şu unsurlar etrafında şekillenir:
Otel, sadece bir mekan değil, başlı başına bir karakterdir. Zebercet'in kapalı, hapsolmuş ruh halinin sembolüdür. Dış dünyaya açılan ama aynı zamanda onu dışarıdan soyutlayan bir hapishanedir. "Anayurt" ismi, güvenli ve sıcak bir yuva vaadini ters yüz eder; burası tam aksine, yabancılaşmanın ve çürümenin yurdudur.
Romanda zaman, Zebercet'in iç dünyasında neredeyse durmuş gibidir. Geçmiş (annesinin baskısı) ve şimdiki zaman (kadının hayali) iç içe geçer. Oteldeki eşyalar, odalar, hep bir "dondurulmuş an" hissi verir.
Zebercet'in odaların anahtar deliğinden müşterileri gözetlemesi, onların mahrem anlarına sessizce dahil olma çabasıdır. Bu, toplumla kuramadığı normal ilişkinin patolojik bir yansımasıdır.
"Anayurt Oteli", 1986 yılında Ömer Kavur tarafından aynı adla sinemaya uyarlanmış ve büyük beğeni toplamıştır. Macit Koper'in unutulmaz performansıyla canlandırdığı Zebercet karakteri, romanın ruhunu başarıyla perdeye taşımıştır. Hem roman hem film, Türk kültür sanatının "kentleşme, bireyin yalnızlaşması ve içsel bunalımlar" üzerine yapılmış en önemli yapıtlarından kabul edilir.
"Anayurt Oteli", sıradan görünen bir taşra otelinde, sıradan bir adamın zihninde kopan fırtınayı anlatan psikolojik bir başyapıttır. Yusuf Atılgan'ın kısa, yoğun ve imgelerle dolu anlatımı, okuyucuyu Zebercet'in içsel karanlığına çeker ve "normal" ile "anormal", "gerçek" ile "hayal" arasındaki çizginin ne kadar ince olabileceğini sorgulatır. Eser, yalnızca bir karakterin değil, aynı zamanda bir dönemin ve toplumsal yapının da derinlemesine bir fotoğrafını çeker.
