⚖️ Fiil Ehliyeti Nedir?
Fiil ehliyeti, bir kimsenin kendi fiilleriyle hak edinebilmesi ve borç altına girebilmesidir. Medeni Hukukumuzda fiil ehliyetine sahip olabilmek için üç temel şart aranır:
- 🎂 Ergin olmak
- 🧠 Ayırt etme gücüne sahip olmak
- 🔒 Kısıtlı olmamak
🎂 Erginlik
Erginlik, kişinin kanunda belirtilen yaşa ulaşmasıyla veya evlenmesiyle kazanılır.
- 🗓️ Yaş Şartı: Türk Medeni Kanunu'na göre erginlik yaşı 18'dir. 18 yaşını dolduran herkes ergin sayılır.
- 💍 Evlenme: 18 yaşından küçük kişiler, evlenmekle ergin olurlar. Evlenme, kişiye fiil ehliyeti kazandırır. Boşanma durumunda erginlik devam eder.
- ⚖️ Mahkeme Kararı (Kaza-i Rüşt): 15 yaşını doldurmuş küçükler, kendi istekleri ve velilerinin rızasıyla mahkemeye başvurarak ergin kılınabilirler. Mahkeme, küçüğün menfaatlerini gözeterek karar verir.
🧠 Ayırt Etme Gücü
Ayırt etme gücü, kişinin davranışlarının anlam ve sonuçlarını anlayabilme yeteneğidir. Ayırt etme gücünü etkileyen faktörler şunlardır:
- 🤕 Akıl Hastalığı: Akıl hastalığı olan kişiler, ayırt etme gücüne sahip değillerdir.
- 😵 Akıl Zayıflığı: Akıl zayıflığı, kişinin muhakeme yeteneğini azaltır ve ayırt etme gücünü etkileyebilir.
- 🥂 Sarhoşluk: Aşırı alkol veya uyuşturucu kullanımı, kişinin ayırt etme gücünü ortadan kaldırabilir.
- 🤯 Yaş Küçüklüğü: Yaş küçüklüğü de ayırt etme gücünü etkileyen bir faktördür.
🔒 Kısıtlılık
Kısıtlılık, kişinin mahkeme kararıyla fiil ehliyetinin sınırlandırılmasıdır. Kısıtlılık nedenleri şunlardır:
- 😵💫 Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı: Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı nedeniyle işlerini göremeyen veya başkalarının yardıma ihtiyaç duyan kişiler kısıtlanabilir.
- 🍻 Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı: Kendisini veya ailesini darlık içine düşürme tehlikesi olan kişiler kısıtlanabilir.
- kötü Kötü Yaşama Tarzı: Kötü yaşama tarzı nedeniyle toplum içinde tehlike yaratan kişiler kısıtlanabilir.
- ✍️ İstem Üzerine Kısıtlama: Yaşlılığı, hastalığı veya deneyimsizliği nedeniyle işlerini gerektiği gibi yönetemeyen kişiler, kendi istekleriyle kısıtlanabilir.
⚖️ Fiil Ehliyetinin Sonuçları
🙋 Tam Ehliyetliler
Ergin, ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan kişiler tam ehliyetlidir. Bu kişiler, her türlü hukuki işlemi yapabilirler.
🧏 Sınırlı Ehliyetliler
Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmakla birlikte, kısıtlı olan kişiler sınırlı ehliyetlidir. Yasal danışmanlarının izniyle bazı hukuki işlemleri yapabilirler.
👦 Sınırlı Ehliyetsizler
Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçükler ve kısıtlılar sınırlı ehliyetsizdir. Yasal temsilcilerinin (veli veya vasi) izniyle bazı hukuki işlemleri yapabilirler. Ancak, bazı işlemleri yasal temsilcileri dahi yapamaz (örneğin, bağışlama).
👶 Tam Ehliyetsizler
Ayırt etme gücüne sahip olmayan erginler ve küçükler tam ehliyetsizdir. Bu kişilerin yaptığı hukuki işlemler kesin hükümsüzdür.
📝 Önemli Notlar
- ❗ Fiil ehliyeti, medeni haklardan yararlanma ehliyetinden (hak ehliyeti) farklıdır. Her insan hak ehliyetine sahiptir, ancak fiil ehliyetine sahip olmak için belirli şartların taşınması gerekir.
- ⏳ Fiil ehliyeti, kişiye özel ve devredilemez bir haktır.
- ⚖️ Fiil ehliyetine ilişkin davalar, Asliye Hukuk Mahkemesi'nde görülür.
