Aristoteles (MÖ 384-322), Antik Yunan'ın en etkili filozoflarından biri ve Batı düşünce tarihinin temel taşlarından biridir. Platon'un öğrencisi, Büyük İskender'in hocası olan Aristoteles, fizikten metafiziğe, biyolojiden etiğe, sanattan siyasete kadar neredeyse tüm bilgi alanlarında sistematik çalışmalar yapmıştır. Bu içerik, onun hayatına kısa bir bakış attıktan sonra, en kalıcı miraslarından biri olan Mantık Bilimini bir ders notu formatında ele alacaktır.
Stagira'da doğan Aristoteles, genç yaşta Atina'ya gelerek Platon'un Akademisi'nde 20 yıl boyunca eğitim görmüştür. Platon'un idealar teorisinden farklı bir yol izleyerek, gerçekliğin temelinde "form" ve "madde"nin bir birliği olduğunu savunmuştur. Daha sonra kendi okulu Lykeion'u (Lise) kurmuş, öğrencileriyle birlikte doğayı gözlemleyerek ve sınıflandırarak çalışmalar yürütmüştür. Bu nedenle ona sıklıkla "Gerçekçi Filozof" veya "Bilimsel Düşüncenin Babası" denir.
Aristoteles, mantığı bir bilim olarak sistematize eden ilk kişidir. Ona göre mantık (Organon - "Araç"), doğru düşünmenin ve bilgiye ulaşmanın evrensel aracıdır. Mantık çalışmaları, "Organon" adı verilen eserler koleksiyonunda toplanmıştır.
Mantık, geçerli çıkarımlar yapabilmek için kuralları inceleyen disiplindir. Aristoteles için bir önermenin doğruluğu (gerçeklikle uyum) ile bir akıl yürütmenin geçerliliği (biçimsel doğruluk) farklı şeylerdir. Mantık, bize "doğru bilgiye nasıl ulaşılır?" sorusunun yol haritasını sunar.
Düşüncenin en basit birimidir. Bir şeyi ifade eden terimlerdir (ör: insan, beyaz, koşuyor). Aristoteles, varlığı ifade etmenin 10 temel yolu olduğunu savunur (Öz, Nicelik, Nitelik, İlişki, Yer, Zaman, Durum, Sahip olma, Etkinlik, Edilginlik).
Bir yargı bildiren, doğru veya yanlış değer alabilen ifadelerdir. Bir önerme, bir özne ve bir yüklemden oluşur.
Kıyas, verilen iki önermeden (öncül) zorunlu olarak bir sonuç (çıkarım) çıkarma işlemidir. En ünlü örneği:
Buradaki geçerlilik, önermelerin içeriğinden değil, biçiminden kaynaklanır. Formülize edersek:
Tüm A, B'dir. (Tüm insanlar ölümlüdür)
C, A'dır. (Sokrates insandır)
∴ C, B'dir. (O halde Sokrates ölümlüdür)
Aristoteles mantığının dayandığı üç temel ilke vardır:
Aristoteles'in mantık sistemi, Orta Çağ İslam dünyasında geliştirilmiş (ör: İbn Sina, Farabi), Skolastik felsefede temel araç haline gelmiş ve 17. yüzyıla kadar neredeyse sorgulanmamış bir otorite olmuştur. Modern sembolik mantık, onun açtığı yoldan ilerleyerek daha karmaşık sistemler kurmuştur.
Aristoteles, sadece "Mantığın Babası" değil, aynı zamanda bilimsel ve rasyonel düşüncenin metodolojisini inşa eden kişidir. Onun "Organon"u, doğru düşünmek isteyen herkes için, bugün bile, temel bir başvuru kaynağı olma özelliğini korumaktadır.
