Ay, Dünya'mızın tek doğal uydusudur. Kendi ışığı yoktur, Güneş'ten aldığı ışığı yansıtır. Dünya'dan baktığımızda, Ay'ın farklı gecelerde farklı şekillerde göründüğünü fark etmişsinizdir. İşte bu görünümlere Ay'ın evreleri diyoruz.
Ay, Dünya'nın etrafında dolanır. Bu dolanma yaklaşık 29 gün sürer. Bu sırada Ay, Dünya ve Güneş'e göre sürekli değişik konumlarda bulunur. Güneş ışığını alan tarafı aydınlık, almayan tarafı ise karanlık olur. Biz Dünya'dan sadece Ay'ın aydınlık tarafını görebiliriz. Ay'ın Dünya etrafındaki bu hareketi sırasında, aydınlık yüzünün bize ne kadarının döndüğü değişir ve bu da evreleri oluşturur.
Ay'ın 4 ana evresi vardır. Bu evreler birbirini takip eder ve bir döngü oluşturur.
Bu 4 ana evrenin arasında, Ay'ın farklı şekillerde görüldüğü ara evreler de vardır. Örneğin, Yeni Ay ile İlk Dördün arasında hilal ve şişkin ay evrelerini gözlemleyebiliriz.
Özetle: Ay'ın evreleri, onun Dünya etrafındaki hareketi ve Güneş'ten aldığı ışığı yansıtması sonucu oluşur. Bu döngü yaklaşık 29 günde bir tekrarlanır.
Soru 1: Ayşe, Ay'ın Dünya etrafındaki hareketini gözlemliyor. Ay'ın Dünya'dan bakıldığında farklı şekillerde görülmesine "Ay'ın evreleri" denir. Ay'ın tamamen karanlık görüldüğü ve Dünya ile Güneş arasında olduğu evre aşağıdakilerden hangisidir?
a) Dolunay
b) İlk dördün
c) Yeni ay
d) Son dördün
Cevap: c) Yeni ay. Çözüm: Yeni ay evresinde Ay, Dünya ile Güneş arasındadır ve aydınlık yüzü Dünya'dan bakıldığında görülmez, bu yüzden tamamen karanlık görünür.
Soru 2: Bir öğrenci, Ay'ın "ilk dördün" evresinden bir hafta sonra hangi evrenin gözlemleneceğini merak ediyor. Ay'ın evreleri yaklaşık 29,5 günde tamamlanır. İlk dördün evresinden yaklaşık 7 gün sonra hangi Ay evresi görülür?
a) Yeni Ay
b) Son Dördün
c) Hilal
d) Dolunay
Cevap: d) Dolunay. Çözüm: Ay'ın evreleri sırasıyla; yeni ay, ilk dördün, dolunay, son dördün şeklindedir. İlk dördün evresinden yaklaşık bir hafta (7-8 gün) sonra dolunay evresi gözlemlenir.
Soru 3: Mehmet, dolunay evresindeki Ay'ın şeklini defterine çiziyor. Ay'ın Dünya'dan bakıldığında tam bir daire şeklinde ve parlak göründüğü bu evrede, Ay ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Ay, Dünya ile Güneş'in arasındadır.
b) Ay'ın aydınlık yüzü Dünya'ya bakmaz.
c) Dünya, Ay ile Güneş'in arasındadır.
d) Ay'ın sadece yarısı aydınlık görünür.
Cevap: c) Dünya, Ay ile Güneş'in arasındadır. Çözüm: Dolunay evresinde Dünya, Ay ile Güneş'in arasında yer alır (ya da aynı doğrultudadırlar). Bu sayede Ay'ın Dünya'ya bakan yüzü tamamen aydınlandığı için tam bir daire şeklinde görünür.