🌍 AYT Coğrafya: Fiziki Coğrafya
Fiziki coğrafya, doğal çevreyi ve bu çevreyi oluşturan unsurları inceleyen coğrafya biliminin temel alt dalıdır. Yer şekilleri, iklim, toprak, bitki örtüsü ve sular gibi doğal sistemlerin işleyişini, dağılışını ve birbirleriyle olan ilişkilerini araştırır.
🗻 Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi)
Yeryüzündeki şekillerin oluşumunu, gelişimini ve dağılışını inceler.
- ✅ İç Kuvvetler: Yer kabuğunu şekillendiren, enerjisini yerin içinden alan kuvvetlerdir.
- 🌋 Orojenez (Dağ Oluşumu): Yan basınçlar sonucu kıvrılma veya kırılma ile dağların oluşumu.
- 🏔️ Epirojenez (Kıta Oluşumu): Yer kabuğunun geniş alanlı, yatay yöndeki yükselme ve alçalma hareketleri.
- ⚡ Volkanizma: Magmanın yer kabuğunun zayıf noktalarından yeryüzüne çıkması.
- 🌍 Depremler (Seizma): Yer kabuğundaki gerilimlerin ani olarak boşalması.
- ✅ Dış Kuvvetler: Enerjisini Güneş'ten alan, yüksek yerleri aşındırıp alçak yerleri doldurarak yüzeyi düzleştirmeye çalışan kuvvetlerdir.
- 💧 Akarsu Aşındırması ve Biriktirmesi
- 💨 Rüzgar Aşındırması ve Biriktirmesi
- 🧊 Buzul Aşındırması ve Biriktirmesi
- 🏖️ Dalga ve Akıntıların Etkisi
- 🧪 Çözünme (Karbonatlı kayalarda)
🌤️ Klimatoloji (İklim Bilimi)
İklim elemanlarını (sıcaklık, basınç, rüzgar, nem, yağış) ve iklimi etkileyen faktörleri inceler.
- 🔥 Sıcaklık: Enlem, yükselti, karasallık-denizellik, bakı ve nemlilik gibi faktörlerden etkilenir.
- 🌀 Basınç ve Rüzgarlar: Sıcaklık ve nem farkları basınç merkezlerini oluşturur. Rüzgarlar yüksek basınçtan alçak basınca doğru hareket eder.
- 💦 Nem ve Yağış: Mutlak nem, bağıl nem, yağış oluşum şekilleri (Konveksiyonel, Orografik, Cephesel).
Dünya İklim Tipleri:
- 🌴 Sıcak İklimler (Ekvatoral, Tropikal, Muson, Çöl)
- 🍂 Ilıman İklimler (Akdeniz, Okyanusal, Karasal, Step)
- ❄️ Soğuk İklimler (Tundra, Kutup)
💧 Hidrografya (Sular Coğrafyası)
Yeryüzündeki ve yeraltındaki suları inceler.
- 🌊 Okyanuslar ve Denizler: Dalgalar, gelgit, akıntılar, tuzluluk oranı.
- 🛶 Akarsular: Rejim tipleri (Düzenli, Düzensiz), havza, debi, aşındırma ve biriktirme şekilleri.
- 🏞️ Göller: Oluşumlarına göre (Tektonik, Volkanik, Buzul, Karstik, Set gölleri vb.)
- 🚰 Yeraltı Suları ve Kaynaklar: Artezyen, karstik, fay, vadi kaynakları gibi tipler.
🌱 Toprak Coğrafyası
Toprağın oluşumunu, fiziksel ve kimyasal özelliklerini, dağılışını inceler.
- 🔄 Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler: İklim, ana kaya, yer şekilleri, canlılar, zaman.
- 🏺 Toprak Profili (Katmanları): A (Yıkanma), B (Birikme), C (Ana kaya) horizonları.
- 🗺️ Başlıca Toprak Tipleri: Zonal (İklimin etkili olduğu), Azonal (Taşınmış), İntrazonal (Ana kayanın etkili olduğu) topraklar.
🌳 Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası)
Bitki ve hayvan topluluklarının dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri inceler.
- 🌿 Biyomlar: Benzer bitki ve hayvan topluluklarından oluşan geniş ekosistemler (Orman, Çayır, Çöl, Tundra biyomları gibi).
- 📈 Bitki Örtüsünün Dağılışını Etkileyen Faktörler: İklim (sıcaklık, yağış), toprak, yükselti, bakı, insan etkisi.
- 🐾 Hayvanların Dağılışı: İklim koşulları, bitki örtüsü, yer şekilleri ve su kaynaklarından etkilenir.
💡 Önemli İpucu: Fiziki coğrafya konuları birbiriyle sıkı sıkıya bağlıdır. Örneğin, bir bölgenin iklimi, toprak türünü ve bitki örtüsünü doğrudan belirler. Bu nedenle konular arasında bağlantı kurarak çalışmak başarıyı artıracaktır.
