Balık kılçığı (Neden-Sonuç diyagramı) nedir

Question

Balık kılçığı diyagramı, aynı zamanda neden-sonuç diyagramı veya Ishikawa diyagramı olarak da bilinen, bir sorunun kök nedenlerini belirlemek ve görselleştirmek için kullanılan bir kalite yönetimi aracıdır. Adını, şeklinin bir balık iskeletine benzemesinden alır. Diyagramın sağ tarafında, analiz edilen ana sorun (sonuç) yer alır. Bu ana soruna bağlı olarak, soldan sağa uzanan bir ok (omurga) çizilir ve bu oka, soruna neden olabilecek ana kategoriler bağlanır. Bu yapı, karmaşık problemlerin düzenli bir şekilde incelenmesine olanak tanır.

Diyagramın asıl gücü, beyin fırtınası yoluyla bu ana kategorilerin altına daha spesifik alt nedenlerin eklenebilmesidir. Yaygın olarak kullanılan ana kategoriler, imalat sektörü için 6M olarak bilinir: İnsan, Yöntem, Makine, Malzeme, Ölçüm ve Çevre. Bu sistematik yaklaşım, ekiplerin sorunun sadece belirtileriyle değil, temelindeki asıl sebeplerle ilgilenmesini sağlar. Böylece, geçici çözümler yerine kalıcı ve etkili önlemler alınabilir, süreç iyileştirmeleri kökten gerçekleştirilebilir ve problem tekrarının önüne geçilebilir.

Answer 1

🐠 Balık Kılçığı (Neden-Sonuç Diyagramı) Nedir?

Balık kılçığı diyagramı, bir sorunun temel nedenlerini görsel olarak analiz etmek için kullanılan bir kalite kontrol aracıdır. Bu diyagram, Japon bilim insanı Dr. Kaoru Ishikawa tarafından geliştirildiği için "Ishikawa Diyagramı" olarak da bilinir. Şekil olarak bir balık kılçığına benzediği için bu ismi almıştır.

🎯 Temel Amacı

Bu diyagramın ana amacı, bir soruna yol açan tüm olası nedenleri sistematik bir şekilde gruplandırarak kök nedenin bulunmasını sağlamaktır.

📐 Temel Yapısı

• ➡️ Kafa: Sağ tarafta yer alır ve analiz edilen sorunu temsil eder.
• ➡️ Omurga: Soruna uzanan düz çizgidir.
• ➡️ Kılçıklar: Omurgadan ayrılan ana ve alt dallardır. Bunlar sorunun ana neden kategorilerini ve bu kategorilere bağlı spesifik nedenleri gösterir.

🏷️ Genellikle Kullanılan 6M Ana Neden Kategorisi

Üretim ve hizmet sektörlerinde sorunlar genellikle şu 6 ana başlık altında toplanır:

• 👥 İnsan (Manpower): Personel kaynaklı hatalar, eğitim eksikliği, motivasyon düşüklüğü.
• 🛠️ Yöntem (Method): Kullanılan işlemler, prosedürler, politikalar.
• 📊 Ölçüm (Measurement): Veri toplama hataları, yanlış kalibrasyon.
• 🌿 Malzeme (Material): Hammaddeler, sarf malzemeleri, kalite problemleri.
• ⚙️ Makine (Machine): Ekipman arızaları, bakım eksikliği, yanlış kullanım.
• 🌍 Çevre (Environment): Sıcaklık, nem, aydınlatma gibi fiziksel koşullar.

🚀 Balık Kılçığı Diyagramı Nasıl Oluşturulur?

1. ✅ Sorunu Tanımla: Analiz edilecek spesifik sorunu belirle ve diyagramın "kafasına" yaz.
2. ✅ Ana Kategorileri Belirle: Sorunun bağlamına uygun ana neden kategorilerini (6M gibi) seç ve omurgaya ana dallar olarak çiz.
3. ✅ Beyin Fırtınası Yap: Ekiple birlikte, soruna neden olabilecek tüm olası nedenleri belirle.
4. ✅ Nedenleri Gruplandır: Bulduğun nedenleri, ilgili oldukları ana kategorilerin altına yerleştir.
5. ✅ Kök Nedeni Ara: Diyagramı inceleyerek, soruna en çok etki eden olası kök nedenleri tespit et.

💡 Örnek Uygulama

Sorun: "Üretim hattında kusurlu ürün oranının artması"

Ana Kategoriler: İnsan, Yöntem, Makine, Malzeme

Olası Nedenler:

• 👥 İnsan: Yeni personel eğitimi eksik, iş yorgunluğu
• 🛠️ Yöntem: Kalite kontrol prosedürü değişti
• ⚙️ Makine: Kesici uçlar aşındı, makine ayarı bozuk
• 🌿 Malzeme: Tedarikçi değişikliği, hammadde kalitesi düştü

📌 Özet

Balık kılçığı diyagramı, karmaşık sorunların kök nedenlerini sistematik ve görsel bir şekilde analiz etmek için oldukça etkili bir araçtır. Ekip çalışmasını teşvik eder ve sorun çözme sürecine yapısal bir yaklaşım getirir.