# Basınç ve Kaldırma Kuvveti TYT
📚 Temel Kavramlar
Basınç: Birim yüzeye etki eden dik kuvvettir. Basınç (P), kuvvet (F) ve yüzey alanı (A) arasındaki ilişki şu formülle ifade edilir:
\( P = \frac{F}{A} \)
Basıncın birimi Pascal (Pa)'dır ve 1 Pa = 1 N/m²'dir.
🔍 Basınç Türleri
📌 Katı Basıncı
- 📏 Katılar, kuvveti aynı yönde ve büyüklükte iletir
- 📐 Basınç, yüzey alanı ile ters orantılıdır
- 🔺 Örnek: Kış lastiklerinin daha geniş olması basıncı azaltır
💧 Sıvı Basıncı
- 🌊 Sıvılar, basıncı her yöne eşit iletir (Pascal Prensibi)
- 📏 Derinlik arttıkça basınç artar: \( P = h \cdot d \cdot g \)
- ⚖️ Sıvı basıncı kabın şekline bağlı değildir
- 🧪 Uygulama: Hidrolik fren sistemleri
💨 Gaz Basıncı
- 🌡️ Açık hava basıncı (atmosfer basıncı)
- 🧪 Kapalı kaplardaki gaz basıncı
- 📈 Barometre ile ölçülür
🚀 Kaldırma Kuvveti
Kaldırma kuvveti: Sıvı içindeki cisimlere etki eden, yukarı yönlü kuvvettir. Archimedes prensibi ile açıklanır:
"Bir cisme, sıvı içinde yüzen veya batan, sıvı tarafından uygulanan kaldırma kuvveti, cismin yer değiştirdiği sıvının ağırlığına eşittir."
Kaldırma kuvveti formülü:
\( F_k = V_b \cdot d_s \cdot g \)
Burada:
- \( F_k \) = Kaldırma kuvveti
- \( V_b \) = Batan hacim
- \( d_s \) = Sıvının özkütlesi
- \( g \) = Yerçekimi ivmesi
🔬 Cisimlerin Sıvı İçindeki Durumları
📈 Yüzen Cisimler
- \( d_{cisim} < d_{sıvı} \)
- \( F_k = G \) (ağırlık)
- Örnek: 🚢 Gemiler, 🍎 Elma
⚖️ Askıda Kalan Cisimler
- \( d_{cisim} = d_{sıvı} \)
- \( F_k = G \)
- Cisim sıvı içinde her yerde durabilir
📉 Batan Cisimler
- \( d_{cisim} > d_{sıvı} \)
- \( F_k < G \)
- Örnek: 🔑 Anahtar, 🪨 Taş
💡 Önemli Noktalar
- ✅ Kaldırma kuvveti, cismin ağırlığından bağımsızdır
- ✅ Kaldırma kuvveti, cismin batan kısmının hacmi ve sıvının özkütlesi ile doğru orantılıdır
- ✅ Aynı sıvıda, aynı \( V_b \) değerine sahip cisimlere etkiyen kaldırma kuvveti eşittir
- ✅ Gazlar da kaldırma kuvveti uygular (balonlar, zeplinler)
🧪 TYT'de Çıkan Soru Tipleri
- 📊 Basınç-kuvvet-yüzey alanı ilişkisi
- 🌊 Pascal prensibi ve uygulamaları
- ⚖️ Kaldırma kuvveti ve cisimlerin denge durumları
- 📐 Batan hacim ve özkütle ilişkisi
- 🔍 Seri bağlı kaplarda basınç dağılımı
Bu konu, TYT Fizik'te en çok soru gelen konulardan biridir. Temel formülleri ve prensipleri iyi öğrenmek, bol soru çözmek başarı için kritik öneme sahiptir. 🎯
