🌱 Bitkisel Dokulara Giriş
Bitkiler, yaşamlarını sürdürebilmek ve büyüyebilmek için farklı görevleri olan hücre gruplarından oluşur. Bu hücre gruplarına doku denir. Bitkisel dokular, temel olarak iki ana grupta incelenir.
🧬 1. Bölünür (Meristem) Doku
Bitkinin büyümesinden ve yeni dokuların oluşmasından sorumlu olan dokudur. Sürekli olarak bölünebilme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur.
- 📌 Özellikleri: Hücreleri küçük, ince çeperli, bol sitoplazmalı ve büyük çekirdeklidir. Genellikle koful bulunmaz.
- 📍 Bulunduğu Yere Göre:
- 🎯 Uç (Apikal) Meristem: Kök ve gövdenin ucunda bulunur. Bitkinin boyuna büyümesini sağlar.
- 🎯 Yanal (Lateral) Meristem: Kök ve gövdenin yan kısımlarında bulunur. Bitkinin enine kalınlaşmasını sağlar. (Kambiyum ve mantar kambiyumu)
- 🎯 Ara (İnterkalar) Meristem: Bazı bitkilerde, düğüm gibi bölgelerde bulunur ve büyümeyi sağlar.
🌿 2. Bölünmez (Değişmez) Doku
Meristem doku hücrelerinin farklılaşmasıyla oluşur. Hücreleri bölünme yeteneğini kaybetmiştir ve belirli görevleri yerine getirmek üzere özelleşmiştir. Beş ana grupta incelenir.
🍃 a. Temel Doku (Parankima)
- ✅ Bitkinin hemen her yerinde bulunur.
- ✅ Genellikle ince çeperli, bol sitoplazmalı ve canlı hücrelerdir.
- ✅ Görevlerine göre:
- 💧 Özümleme Parankiması: Yapraklarda bulunur, fotosentez yapar.
- 💦 İletim Parankiması: İletim demetleri çevresinde bulunur, su ve besin taşır.
- 📦 Depo Parankiması: Kök, gövde ve tohumlarda bulunur, su ve besin depolar.
- 🎈 Havalandırma Parankiması: Sucul bitkilerde bulunur, gaz alışverişini kolaylaştırır.
🛡️ b. Koruyucu Doku
- ✅ Bitkiyi dış etkenlerden (sıcak, soğuk, mikroplar, su kaybı) korur.
- ✅ İki çeşittir:
- 🌿 Epidermis: Genç bitkilerin kök, gövde ve yapraklarını örten tek tabakalı dokudur. Üzerinde su kaybını önleyen kütikula tabakası ve gaz alışverişi için stoma bulunur.
- 🌳 Periderm (Mantar Doku): Yaşlı bitkilerde epidermisin yerini alır. Çok tabakalıdır ve mantar hücrelerinden oluşur. Üzerinde gaz alışverişi için kovucuk (lentisel) bulunur.
🚰 c. İletim Doku
Bitkide su, mineral ve organik besinlerin taşınmasını sağlar. İki tip borudan oluşur:
- ⬆️ Odun (Ksilem) Boruları: Köklerden alınan su ve mineralleri yapraklara doğru taşır. Hücreleri ölüdür.
- ⬇️ Soymuk (Floem) Boruları: Yapraklarda üretilen organik besinleri (fotosentez ürünleri) bitkinin diğer kısımlarına taşır. Hücreleri canlıdır.
💪 d. Destek Doku
Bitkiye diklik, sertlik ve dayanıklılık sağlar. İki çeşittir:
- 🟢 Pek Doku (Kollenkima): Hücreleri canlıdır. Genç bitki kısımlarında ve yaprak sapında bulunur. Esnek bir destek sağlar.
- 🟤 Sert Doku (Sklerankima): Hücreleri ölüdür ve çeperleri kalın lignin birikimiyle sertleşmiştir. Sert kabuklu meyvelerde ve odunsu bitkilerde bulunur. Mekanik destek sağlar.
💧 e. Salgı Doku
- ✅ Bitkinin çeşitli yerlerinde bulunur.
- ✅ Hücreleri canlıdır ve metabolizma sonucu oluşan salgı maddelerini (reçine, bal özü, süt, eterik yağlar) üretir ve depolar.
- ✅ Bu salgılar; tozlaşmaya yardımcı olma, zararlılardan korunma veya sindirim gibi farklı işlevlere sahiptir.
💡 Hatırlatma: Bitkilerdeki bu doku çeşitliliği, onların farklı ortamlara uyum sağlamasını ve karmaşık yaşamsal olayları gerçekleştirebilmesini mümkün kılar.
