🌿 Bitkisel Hormonlar (Oksinler)
Oksinler, bitkilerde büyüme ve gelişmeyi düzenleyen en önemli hormonlardan biridir. Genellikle bitkinin tepe tomurcuğu ve genç yapraklarda üretilirler.
🎯 Oksinlerin Başlıca Görevleri:
- ✅ Hücre bölünmesi, büyümesi ve uzamasını uyarır.
- ✅ Işığa yönelim (fototropizma) ve yerçekimine yönelim (geotropizma) olaylarını kontrol eder.
- ✅ Kök oluşumunu teşvik eder.
- ✅ Meyve tutumunu ve büyümesini sağlar.
- ⚠️ Yüksek konsantrasyonda yaprak dökümünü hızlandırırken, düşük konsantrasyonda geciktirir.
- ⚠️ Tepe tomurcuğunun baskınlığını (apikal dominansı) sağlayarak yan dallanmayı engeller.
💡 Önemli Bilgi: Oksinler, bitkide polar taşınma ile yani tek yönlü olarak tepe tomurcuğundan köklere doğru taşınır.
🌱 Giberellinler
Giberellinler, başlıca genç yapraklarda, kök uçlarında ve embriyoda üretilir. Oksinlerle benzer etkilere sahiptirler ancak bazı özel görevleri vardır.
🎯 Giberellinlerin Başlıca Görevleri:
- ✅ Gövde uzamasını hızlandırır.
- ✅ Tohum çimlenmesini uyarır.
- ✅ Çiçeklenmeyi ve meyve oluşumunu teşvik eder.
- ✅ Tomurcuk dormansisini (dinlenme halini) sonlandırır.
- ✅ Bazı bitkilerde partenokarpi (tohumsuz meyve oluşumu) sağlar.
🍃 Sitokininler
Sitokininler, köklerde üretilir ve ksilem öz suyu ile sürgünlere taşınır. Hücre bölünmesini doğrudan uyaran hormondur.
🎯 Sitokininlerin Başlıca Görevleri:
- ✅ Hücre bölünmesini (sitokinez) uyarır.
- ✅ Hücre farklılaşmasını yönlendirir.
- ✅ Yaprakların yaşlanmasını (senesans) geciktirir.
- ✅ Tomurcuk gelişimini uyarır.
- ✅ Oksinle birlikte çalışarak organogenezi (kök ve sürgün oluşumu) kontrol eder.
🍂 Etilen (C₂H₄)
Etilen, gaz halinde bulunan tek bitkisel hormondur. Olgunlaşan meyveler, yaşlanan dokular ve çeşitli stres koşullarında üretilir.
🎯 Etilenin Başlıca Görevleri:
- ✅ Meyve olgunlaşmasını hızlandırır.
- ✅ Yaprak dökümünü (absisyon) uyarır.
- ✅ Çiçeklenmeyi teşvik edebilir (bazı bitkilerde).
- ✅ Gövde kalınlaşmasını sağlar.
- ✅ Bitkinin strese (su baskını, yaralanma vb.) verdiği tepkilerde rol oynar.
🥬 Absisik Asit (ABA)
Absisik Asit, büyümeyi inhibe edici (yavaşlatıcı) bir hormondur. Genellikle olgun yapraklarda, köklerde ve tohumlarda üretilir.
🎯 Absisik Asitin Başlıca Görevleri:
- ✅ Tohum dormansisini (çimlenmeme durumu) sağlar.
- ✅ Stoma açıklığını kontrol ederek su kaybını azaltır (kuraklık stresine karşı).
- ✅ Büyümeyi yavaşlatır, dinlenme dönemine girmeyi teşvik eder.
- ✅ Tomurcuk dormansisini başlatır.
📊 Hormonların Karşılaştırılması:
Oksin & Sitokinin: Oksin kök oluşumunu, sitokinin sürgün oluşumunu teşvik eder. Oksin apikal dominansı sağlarken, sitokinin yan dal oluşumunu uyarır.
Etilen & Absisik Asit: Her ikisi de büyümeyi yavaşlatıcı etki gösterebilir. Etilen olgunlaşma ve yaşlanma ile, ABA ise dormansi ve stoma kapanması ile ilişkilidir.
💡 Hatırlatma: Bitkisel hormonlar genellikle tek başına değil, birbirleriyle etkileşim halinde çalışarak bitkinin büyüme ve gelişmesini koordine ederler.
