Bükreş Antlaşması (1812): Osmanlı-Rus Savaşı'nı Sonlandıran Barış
📜 Bükreş Antlaşması (1812): Osmanlı-Rus Savaşı'nı Sonlandıran Barış
Osmanlı İmparatorluğu tarihindeki dönüm noktalarından biri olan Bükreş Antlaşması, 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nı sona erdiren ve Balkanlar'ın siyasi haritasını şekillendiren kritik bir belgedir. Fransa'nın Rusya'ya saldırmak üzere olduğu bir dönemde imzalanan bu antlaşma, Osmanlı Devleti için hem toprak kayıplarını hem de gelecekteki sorunların tohumlarını içeriyordu.
⚔️ Antlaşmanın Arka Planı: 1806-1812 Savaşı
Rusya'nın, Osmanlı himayesindeki Eflak ve Boğdan'ı işgal etmesiyle başlayan savaş, yaklaşık altı yıl sürdü. Savaşın sonlarına doğru, Fransa İmparatoru Napolyon Bonapart'ın Rusya'ya büyük bir sefer hazırlığı (1812 Seferi) içinde olması, Rus Çarı I. Aleksandr'ı hızlı bir barış yapmaya zorladı. Osmanlı Devleti de iç isyanlar ve yıpranmışlık nedeniyle barışa sıcak baktı.
✍️ Antlaşmanın Önemli Maddeleri ve Sonuçları
28 Mayıs 1812'de imzalanan antlaşmanın en kritik hükümleri şunlardı:
- 🏞️ Besarabya'nın Kaybı: Osmanlı Devleti, Prut ve Dinyester nehirleri arasındaki Besarabya bölgesini Rusya'ya bıraktı. Bu, bugünkü Moldova topraklarının önemli bir kısmıydı.
- ⚖️ Sırbistan'a Özerklik: Antlaşma, Sırbistan'a iç işlerinde özerklik tanınmasını öngördü. Bu madde, Sırp isyanının (1804) bir sonucuydu ve Balkan milletlerinde ulusal bağımsızlık fikrini güçlendirdi.
- 🌊 Tuna ve Boğazlar: Tuna Nehri'nde Rus ticaret gemilerinin serbest dolaşım hakkı kabul edildi. Ancak Rus savaş gemilerinin Boğazlar'dan geçişi yasaklandı.
- ⚔️ Anapa Kalesi'nin İadesi: Kafkasya cephesinde ele geçirilen Anapa Kalesi Osmanlı'ya geri verildi.
- 🤝 Fransa Faktörü: Antlaşma, Napolyon'un Rusya seferinden sadece birkaç gün önce imzalandı. Bu zamanlama, Osmanlı'nı muhtemel daha büyük bir Rus tehdidinden kurtardı.
💡 Bükreş Antlaşması'nın Tarihsel Önemi
Bu antlaşma, sadece bir savaşı bitiren bir belge değil, aynı zamanda uzun vadeli sonuçları olan bir dönüm noktasıydı:
🔴 Osmanlı İmparatorluğu Açısından:
- İlk kez bir Hristiyan azınlığa (Sırplara) özerklik verilmesi, imparatorluk içindeki diğer milletler için emsal teşkil etti.
- Besarabya'nın kaybı, Osmanlı'nın Karadeniz'deki hakimiyetinin ve toprak bütünlüğünün aşınmaya devam ettiğini gösterdi.
- "Düvel-i Muazzama" (Büyük Güçler) karşısında diplomasi ve denge politikasının ne kadar hayati olduğu bir kez daha anlaşıldı.
🔵 Uluslararası İlişkiler Açısından:
- Antlaşma, Rusya'nın Napolyon Savaşları öncesinde güney kanadını güvence altına almasını sağladı.
- "Şark Meselesi" olarak adlandırılan Osmanlı topraklarının paylaşımı sürecinde önemli bir adım oldu.
- Balkan ulusçuluğunun yasal bir zemine oturmasına katkıda bulundu.
🎯 Sonuç
Bükreş Antlaşması (1812), Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıldaki gerileme sürecinin tipik bir örneğidir. Hem toprak kaybına yol açmış hem de iç dinamikleri değiştiren siyasi sonuçlar doğurmuştur. Sırbistan'a verilen özerklik, imparatorluğun çok uluslu yapısında çatlaklar oluştururken, antlaşmanın imzalandığı tarihsel konjonktür (Napolyon'un Rus Seferi), Osmanlı diplomasisinin büyük güçler arasındaki çatışmalardan nasıl faydalanmaya çalıştığını göstermektedir. Bu nedenle, antlaşma, 19. yüzyıl Balkan ve Osmanlı tarihinin anlaşılması için kilit öneme sahiptir.
