Celali Takvimi
Celali Takvimi, Büyük Selçuklu Sultanı Celaleddin Melikşah'ın isteği üzerine 1079 yılında hazırlanmıştır. Bu takvim, dönemin önemli bilim insanlarından Ömer Hayyam başkanlığındaki bir kurul tarafından düzenlenmiştir.
Bu takvimin temel özellikleri şunlardır:
- Güneş yılı esasına dayanır, yani Dünya'nın Güneş etrafındaki bir tam dolanımını (365 gün 6 saat) referans alır.
- Başlangıç noktası olarak Hicret değil, Sultan Melikşah'ın tahta çıkışı kabul edilmiştir.
- Astronomik hesaplamalara dayandığı için Miladi takvimden daha hassastı.
- Nevruz (21 Mart) yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
Celali Takvimi, daha çok mali işlerde ve astronomik hesaplamalarda kullanılmış, günlük hayatta yaygınlaşmamıştır.
Hicri Takvim
Hicri Takvim, Ay yılı esasına dayanan bir takvimdir. Müslümanların kullandığı dini takvimdir.
Önemli özellikleri:
- Başlangıç noktası, Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göç ettiği Hicret olayıdır (Miladi 622).
- Bir yıl, Ay'ın Dünya etrafındaki 12 turundan oluşur ve yaklaşık 354 gündür.
- Miladi takvimden yaklaşık 11 gün daha kısadır. Bu nedenle Hicri aylar, her yıl Miladi takvimde 11 gün önce gelir.
- Ramazan, Kurban Bayramı gibi dini gün ve aylar bu takvime göre belirlenir.
Rumi Takvim
Rumi Takvim, Osmanlı Devleti'nde resmi ve mali işlemlerde kullanılmak üzere 1677'de düzenlenmiş, 1840 yılında ise Mali Takvim olarak yeniden yapılandırılmıştır.
Temel özellikleri:
- Başlangıç olarak Hicret alınmıştır (Miladi 622).
- Başlangıçta Ay yılı esasına dayanıyordu ancak 1840'tan itibaren Güneş yılı esasına geçilmiştir. Bunun nedeni, Ay yılının mali hesaplamalarda (vergi toplama, ürün hasadı vb.) mevsim kaymasına yol açarak sorun yaratmasıydı.
- Miladi takvimle Rumi takvim arasında, 1900'lü yıllar için yaklaşık 13 günlük bir fark vardı. Örneğin Rumi takvimde 1 Mart, Miladi takvimde 14 Mart'a denk geliyordu.
- Türkiye Cumhuriyeti'nde 1926'da Miladi takvime geçilene kadar kullanılmıştır.
Miladi Takvim
Miladi Takvim, günümüzde dünyanın büyük bölümünde resmi ve uluslararası takvim olarak kullanılan takvimdir.
Temel özellikleri:
- Güneş yılı esasına dayanır. Bir yıl, 365 gün 6 saattir. Bu 6 saatlik fazlalık, 4 yılda bir artık yıl (Şubat'ın 29 çekmesi) ile dengelenir.
- Başlangıç noktası, geleneksel olarak Hz. İsa'nın doğumudur.
- Bu takvim, Papa XIII. Gregorius tarafından 1582'de son haline getirildiği için Gregoryen Takvim olarak da bilinir.
- Türkiye, 26 Aralık 1925'te kabul edilen kanunla 1 Ocak 1926'dan itibaren Miladi takvimi resmi takvim olarak kullanmaya başlamıştır.
Özet ve Karşılaştırma
- Celali: Güneş yılı, Melikşah'ın tahta çıkışı, astronomik/mali.
- Hicri: Ay yılı, Hicret, dini.
- Rumi: Güneş yılı (1840'tan sonra), Hicret, mali/resmi (Osmanlı).
- Miladi: Güneş yılı, Hz. İsa'nın doğumu, evrensel/resmi.
