⚖️ CMK'da Hukuka Aykırı Arama Kavramı
Hukuka aykırı arama, Ceza Muhakemesi Kanunu'nda (CMK) belirtilen usul ve esaslara uyulmadan yapılan arama işlemidir. Bu durum, kişilerin temel hak ve özgürlüklerine, özellikle özel hayatın gizliliğine ve konut dokunulmazlığına aykırılık teşkil eder. Hukuka aykırı bir arama neticesinde elde edilen delillerin hukuka uygun kabul edilip edilmeyeceği ise tartışmalı bir konudur.
📜 İlgili CMK Maddeleri
- 🕵️♀️ CMK Madde 116: Arama Kararı veya Emri
Arama, ancak hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emri ile yapılabilir.
- 🏠 CMK Madde 118: Aramanın Yapılacağı Zaman
Konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde arama, gece vakti yapılamaz. Ancak, suçüstü hali veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde gece vakti de arama yapılabilir.
- 👮♀️ CMK Madde 119: Aramada Bulunabilecekler
Şüpheli veya sanığın yokluğunda arama, mümkün olduğunca, hazır bulundurulacak iki kişi tarafından yapılır.
- 🚫 CMK Madde 127: Hukuka Aykırı Arama
Hukuka aykırı olarak yapılan arama sonucu elde edilen deliller, yargılamada kullanılamaz.
🔎 Delil Değerlendirilmesi
Hukuka aykırı arama sonucu elde edilen delillerin değerlendirilmesi, ceza yargılamasının en çetrefilli konularından biridir. CMK'nın 217. maddesi, hakimin vicdani kanaatine göre karar vereceğini belirtirken, aynı zamanda hukuka aykırı delillerin kullanılamayacağını da vurgular.
- ⚖️ CMK Madde 217: Delillerin Değerlendirilmesi
Hâkim, kararını ancak duruşmaya getirilmiş ve huzurunda tartışılmış delillere dayandırabilir. Bu deliller hâkimin vicdanî kanaatiyle serbestçe takdir edilir. Hukuka aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez.
🏛️ Yargıtay Kararları Işığında Hukuka Aykırı Arama ve Delil Değerlendirmesi
Yargıtay, hukuka aykırı arama ve delil değerlendirmesi konusunda birçok emsal karar vermiştir. Bu kararlar, arama kararının gerekçeli olması, aramanın amacını aşmaması, orantılılık ilkesine uygun olması gibi hususları vurgulamaktadır.
📌 Önemli Yargıtay Kararları
- 📜 Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2017/16-957 E., 2021/24 K.
Bu kararda, arama kararının somut delillere dayanması gerektiği ve soyut gerekçelerle verilen arama kararlarının hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir. Hukuka aykırı arama sonucu elde edilen delillerin hükme esas alınamayacağına karar verilmiştir.
- 📜 Yargıtay 16. Ceza Dairesi, 2015/3 E., 2015/3 K.
Bu kararda, gece vakti yapılan aramanın şartları detaylı olarak incelenmiş ve suçüstü hali veya gecikmesinde sakınca bulunan haller dışında gece aramasının hukuka aykırı olduğuna hükmedilmiştir.
🔑 Hukuka Aykırı Aramanın Sonuçları
- 🚫 Delil Yasakları: Hukuka aykırı olarak elde edilen deliller yargılamada kullanılamaz. Bu durum, "zehirli ağacın meyvesi" (fruit of the poisonous tree) doktrini ile de desteklenir.
- 👨⚖️ Tazminat Sorumluluğu: Hukuka aykırı arama nedeniyle zarara uğrayan kişiler, devletten tazminat talep edebilirler.
- 🚨 Soruşturma ve Disiplin: Hukuka aykırı arama yapan kamu görevlileri hakkında soruşturma açılabilir ve disiplin cezası uygulanabilir.
🎯 Sonuç
Hukuka aykırı arama, ceza yargılamasında önemli bir sorun teşkil etmektedir. Kişilerin temel hak ve özgürlüklerinin korunması, hukuka uygun delillerle adil bir yargılama yapılabilmesi için arama işlemlerinin CMK'da belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde, elde edilen delillerin yargılamada kullanılamaması ve sorumluların cezalandırılması söz konusu olabilir.
